Metoda naukowa i projekt modernizacji humanistyki Juliana Ochorowicza

Niniejsza rozprawa doktorska jest przedstawia stanowisko Juliana Ochorowicza jako podporządkowane jednemu, fundamentalnemu celowi - projektowi modernizacji humanistyki za pomocą metody naukowej. Humanistykę rozumiał w szerokim sensie, zgodnie z pozytywistycznym duchem – nie tylko jako naukę zajmującą się człowiekiem i jego wytworami, lecz także dotykającą wszelkich przejawów jego egzystencji. Na tym gruncie wyrosły jego poglądy filozoficzne oraz psychologiczne, na których zbudował intrygującą teorię metodologiczną, której rola nie ograniczała się do usprawniania różnych procedur badawczych. Układ kolejnych rozdziałów rozprawy będzie odzwierciedlać następstwo założeń, które Julian Ochorowicz musiał przyjąć, aby jego projekt pozostał zgodny z pozytywistycznymi kryteriami. W rozdziale wstępnym zaprezentuję, w jaki sposób postulaty brytyjskich empirystów przyczyniły się do psychologizacji podstawowych terminów epistemologicznych (głównie podmiotu poznania oraz jego władz) oraz zaproponuję taką interpretację Johna Locke'a, George'a Berkeleya oraz Davida Hume'a, które ukaże, że, mimo powoływania się przez nich na autorytet doświadczenia, w gruncie rzeczy byli oni konstruktywistami. Jednocześnie postaram się zilustrować, jak stopniowo kształtował się autorytet opinii publicznej jako kryterium weryfikującego prawdziwość wrażeń i doznań podmiotu. W pierwszym rozdziale opiszę charakterystyczny dla Juliana Ochorowicza sposób wyrażania myśli, za pomocą którego swobodne operował pojęciami bez ich wyraźnego definiowania. Wyjaśnię przy tym, czemu uważał ten sposób za całkowicie uprawniony. Ponadto przedstawię jego stosunek do tradycji filozoficznej jako zbioru faktów, z których można korzystać wedle własnego uznania. W drugim rozdziale opiszę podstawowe założenia psychologii empirycznej oraz objaśnię jej podstawowe metody przy równoczesnym podkreśleniu roli, jaką odgrywa w nich poznający podmiot. Trzeci rozdział zostanie zostanie poświęcony pozytywizmowi względnemu oraz funkcji, jaką miała w nim sprawować filozofia. W rozdziale czwartym przejdę do wyłożenia fundamentów teoretycznych oraz praktycznego zastosowania metody naukowej wraz z jej odniesieniem do projektu modernizacji humanistyki. Scharakteryzuję ją zgodnie z intencjami autora jako metodę łączącą w sobie wszelkie dostępne człowiekowi sposoby badania. W rozdziale piątym przedstawię związek metodologicznego spojrzenia na rzeczywistość Juliana Ochorowicza z nowym działem zjawisk, w którym miały być analizowane takie fakty, jak hipnoza, mediumizm czy materializacja myśli. W ostatnim rozdziale zademonstruję, do jakich rezultatów miał doprowadzić projekt modernizacji humanistyki, czyli automatyzacji zachowań człowieka, który odpoczynku mógł szukać głównie w rozważaniach etycznych. Całość uzupełni biografia egzystencjalna Juliana Ochorowicza, która pokaże, że słuszność głoszonych przez siebie postulatów sprawdzał na samym sobie. Natomiast w zakończeniu skoncentruje się na tym, że wykształcone przez pozytywizm podejście do rzeczywistości nie zniknęło, lecz nadal pozostaje aktualne, a jego echa możemy śledzić w licznych debatach publicznych.

This doctoral dissertation presents Julian Ochorowicz's position as subordinated to one fundamental goal - the project of modernizing the humanities by means of the scientific method.He understood the humanities in a broad sense, in accordance with the positivist spirit - not only as a science dealing with man and his products, but also as affecting all manifestations of his existence.This was the basis for his philosophical and psychological views, on which he built an intriguing methodological theory, the role of which was not limited to improving various research procedures. The layout of the following chapters of the dissertation will reflect the sequence of assumptions that Julian Ochorowicz had to make in order for his project to remain in line with positivist criteria. In the introductory chapter, I will present how the postulates of British empiricists contributed to the psychologicalization of basic epistemological terms (mainly the subject of knowledge and its powers) and I will propose such an interpretation of John Locke, George Berkeley and David Hume, which will show that, despite their claim to the authority of experience, they were essentially constructivists.At the same time, I will try to illustrate how the authority of public opinion as a criterion verifying the authenticity of the subject's impressions and experiences gradually developed. In the first chapter, I will describe Julian Ochorowicz's way of expressing thoughts, which he used to freely operate with concepts without clearly defining them. I will explain why he considered this method to be entirely legitimate. In addition, I will present his attitude to the philosophical tradition as a collection of facts that can be used at your own discretion.In the second chapter, I will describe the basic assumptions of empirical psychology and explain its basic methods while emphasizing the role of the knowing subject in them.The third chapter will be devoted to relative positivism and the function that philosophy was supposed to play in it.In the fourth chapter, I will lay out the theoretical foundations and practical application of the scientific method with its reference to the project of modernization of the humanities.I will characterize it in accordance with the author's intentions as a method that combines all available methods of research.In the fifth chapter, I will present the relationship between Julian Ochorowicz's methodological view of reality and the new section of phenomena, in which such facts as hypnosis, mediumship or materialization of thoughts were to be analysed. In the last chapter, I will demonstrate what results the project of modernization of the humanities, i.e. the automation of human behavior, was supposed to lead to, as people who could find rest mainly in ethical considerations. The whole will be complemented by Julian Ochorowicz's existential biography, which will show that he tested the validity of his postulates on himself.In the end, however, he will focus on the fact that the approach to reality shaped by positivism has not disappeared, but still remains valid, and we can follow its echoes in numerous public debates.