Modele i mechanizmy funkcjonowania zespołów muzyki współczesnej w Polsce na przykładzie Warsztatu Muzycznego i Hashtag Ensemble

Niniejsza praca dotyczy kwestii związanych z działalnością zespołów wykonujących muzykę nową/współczesną (ang. „contemporary music ensemble”). Potrzeba podjęcia wskazanego w tytule tematu wynika w znacznej części ze skromnego stanu wiedzy na temat funkcjonowania takich zespołów, chociaż wiele z nich znanych jest pod stałą, konkretną nazwą od kilku dekad. Do zainteresowania się tym obszarem wykonawstwa na gruncie teoretycznym doprowadziło mnie pasmo zawodowych doświadczeń i obserwacji, poczynionych z perspektywy studentki, skrzypaczki i improwizatorki w ramach kilkuletniej już praktyki muzyki najnowszej. Poza regularnym uczestnictwem w projektach i zajęciach uczelnianych, miałam również możliwość odbycia kursów mistrzowskich pod okiem muzyków z zespołów takich, jak Ensemble Modern, Ensemble Musikfabrik, Ensemble Recherche czy Ensemble Intercontemporain. Indywidualne historie mentorów czy współpracujących z nimi dyrygentów uświadomiły mi, jak ogromną wartość społeczną i kulturotwórczą stanowi dla artystów ich zespół per se. Jak nieodłącznym elementem działalności takiego zespołu jest jego wkład w kolejne karty historii muzyki i rozwój języka muzycznego wielkich kompozytorów XX wieku. Z uwagi na mnogość przykładów zespołów wyspecjalizowanych w wykonawstwie muzyki współczesnej działających na gruncie zachodnioeuropejskim, analizę zjawiska pragnę ograniczyć do modeli możliwych do zaobserwowania w Polsce zarówno w drugiej połowie XX wieku, jak i obecnie. Wedle mojej wiedzy problematyka taka nie została jeszcze w sposób kompleksowy podjęta w rodzimej literaturze muzykologicznej. Być może wynika to z problemów terminologiczno-klasyfikacyjnych, których przyczyną jest z reguły niejednorodny i często niestały skład wykonawczy ansamblu muzyki współczesnej. Szczególnym przedmiotem zainteresowania są w niniejszej pracy dwa polskie zespoły wyspecjalizowane w wykonawstwie muzyki nowej. Przykład kwartetu instrumentalnego o składzie niejednorodnym, jakim jest wspomniany Warsztat Muzyczny, który zamknął już swoją działalność, postanowiłam zestawić z modelem kilkunastoosobowego zespołu, jakim jest Hashtag Ensemble, aktywny od niespełna dekady. Główną podstawą źródłową do badania działalności obydwu grup są wywiady przeprowadzone przez autorkę pracy z ich członkami-założycielami i liderami – Zygmuntem Krauze i Anną Karpowicz. Transkrypcje wywiadów zostały zamieszczone w aneksie. Każdemu z zespołów poświęcony jest osobny rozdział pracy (rozdziały II i III), a omówienie i charakterystyka ich funkcjonowania poprzedzone zostały próbą definicji i charakterystyki zjawiska „Contemporary Music Ensemble” wraz z zarysem jego historii, które zawarto w rozdziale I. IV rozdział niniejszej pracy mieści natomiast porównanie modeli działalności wymienionych zespołów, co m.in. służy nakreśleniu skali obecności tego typu zespołów na scenie muzycznej polskiej i zagranicznej oraz ich wpływu na środowisko muzyczne w Polsce. W ostatnim, V rozdziale pracy, podjęte zostały kwestie związane z próbą klasyfikacji zespołów muzyki współczesnej, które w jakiś sposób związane są z rodzimą sceną muzyczną – albo jako zespoły formowane na uczelniach artystycznych, albo też jako grupy występujące na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” w latach 1956–2021.

The dissertation concerns the functioning of ensembles performing 20th and 21st century music in Poland. Since contemporary music ensembles or new music ensembles (both in Poland and abroad) represent various models of activity, often difficult to classify, this thesis provides a comparative analysis of the functioning of two Warsaw new music groups: the historical ensemble Musical Workshop (Warsztat Muzyczny) and the constantly developing Hashtag Ensemble. Based on interviews with Zygmunt Krauze and Anna Karpowicz, a wide spectrum of problems related to the perception and practice of new music, as well as – to art in general, was presented. An attempt was also made to define and systematize the nature of a performance group of size and character known as an ensemble, considering the background of established semantics and emblematic examples of groups funcioning in academical or festival context.