Wczesnorzymskie naczynia do gotowania z rezydencjonalnej dzielnicy Nea Pafos. Studium typologiczno-chronologiczne

Tematem prezentowanej rozprawy doktorskiej są ceramiczne naczynia do gotowania, odkryte na stanowisku Maloutena w Nea Pafos pod auspicjami Uniwersytetu Warszawskiego (od początku badań do 2016 r). Pochodzą one z warstw datowanych na wczesny okres rzymski (I w. p.n.e. - początek III w. n.e.). Główną część pracy stanowi typologia kształtów w układzie chronologicznym oraz klasyfikacja mas ceramicznych naczyń do gotowania. Duży nacisk położyłam na analizy ilościowe oparte na 1312 fragmentach diagnostycznych. Opracowanie, liczące 359 stron, opatrzone jest bogatym materiałem ilustracyjnym. Oprócz planów, zdjęć i tabel w tekście, w osobnym tomie liczącym 105 tablic zamieszczono 530 rysunków i kilkadziesiąt kolorowych zdjęć naczyń (w tym zdjęcia świeżych przełamów). Dodatkowym atutem rozprawy jest elektroniczny katalog przygotowany w programie MS Access, który umożliwia czytelnikowi szybkie wyszukiwanie interesujących go informacji. Praca składa się z pięciu rozdziałów oraz ze wstępu, wprowadzenia do katalogu, listy figur w tekście i prezentowanych osobno tablic z rysunkami, listy skrótów bibliograficznych i bibliografii. Rozdział I zawiera krótki opis geograficzny i historyczny Cypru i Nea Pafos, a także historię wykopalisk, najważniejsze zagadnienia stratygraficzne i stan badań nad ceramiką na Cyprze. Rozdział II traktuje o pomieszczeniach kuchennych i metodach gotowania. W rozdziale III opisałam masy ceramiczne naczyń do gotowania. W ramach ich klasyfikacji utworzyłam 7 grup makroskopowych (region Pafos, region Morfu, wybrzeże Lewantu, region Fokaja-Çandarli-Çesme i Bodrum/Kos w Azji Mniejszej, Kampanii i Afryce Północnej). Grupowanie opiera się na moich obserwacjach makroskopowych zweryfikowanych przez badania archeometryczne w Fitch Laboratory w Atenach. Rozdział IV jest główną częścią pracy, w której przedstawiłam bardzo szczegółową, hierarchiczną typo-chronologię naczyń do gotowania. Zidentyfikowałam 52 typy naczyń z obszaru Pafos i kolejne 45 z innych obszarów produkcyjnych. Ostatni rozdział zawiera analizy zwyczajów kulinarnych i zjawiska importu naczyń do gotowania, oparte na danych ilościowych. Na początku opisałam rodzaje żywności, do której mieszkańcy mieli dostęp we wczesnym okresie rzymskim i jakie posiłki mogli przygotowywać. Następnie zbadałam funkcje poszczególnych form do gotowania (na podstawie różnic morfologicznych i śladów użytkowania). Na końcu rozdziału opisałam szlaki handlowe, którymi mogły być przywożone do Pafos naczynia do gotowania i czy ich import był, moim zdaniem, regularny, wynikający z zapotrzebowania na konkretny produkt, czy przypadkowy. Rozprawa kończy się podsumowaniem, po którym następują trzy dodatki (tabelaryczne indeksy typów naczyń do gotowania i badanych kontekstów oraz słownik naczyń ceramicznych wymienionych w pracy, ważnych dla datowania).

The subject of the presented dissertation are ceramic cooking vessels discovered at the Maloutena site in Nea Paphos under the auspices of the University of Warsaw from the beginning of research until 2016. They come from layers dating back to the early Roman period (1st century BC - early 3rd century AD). The main part of the work is a chronological typology and classification of cooking ware fabrics. Great emphasis was placed on uantification analyzes based on 1312 diagnostic fragments. The study, consisting of 359 pages, is provided with rich illustrative material. In addition to the plans, photos and tables in the text, a separate volume (105 tables) contains 530 drawings and several dozen color photos of vessels (including photos of the fresh breaks). An additional advantage of the dissertation is the electronic catalog in the MS Access program, which allows the reader to quickly search for information of interest. The work is divided into five chapters, with an introduction, an overview of the catalogue, a list of figures in the text and tables containing drawings, a list of bibliographic abbreviations and a bibliography. Chapter I contains a short geographical and historical description of Cyprus and Nea Paphos, as well as the history of excavations, the most important stratigraphic issues and the state of research on ceramics in Cyprus. Chapter II talks about kitchen rooms and cooking methods. In Chapter III the cooking ware fabrics were described. As a part of their classification 7 macroscopic groups were created (Paphos region, the Morfu region, the Levantine coast, Phocaea-Çandarli-Çesme region and Bodrum/Kos in Asia Minor, Campania, and North Africa). Grouping is based on my observations verified by archaeometric research at the Fitch Laboratory in Athens. Chapter IV is the main part of the work, in which I present a very detailed, hierarchical typo-chronology of cooking vessels. 52 types of vessels from the Paphos area and another 45 from other production areas were identified. The last chapter contains analyzes of the culinary customs and imports of cooking vessels, based on quantification data. At the beginning, the types of food that inhabitants had access to during the Early Roman period and what meals they could prepare were described. Then, the functions of the individual cooking forms (based on morphological differences and traces of use) were examined. The end of the chapter is the description of the trade routes in which foreign cooking vessels could be brought to Paphos and whether the import was regular, resulting from the demand for a specific product, or accidental. The dissertation ends with a summary, followed by three appendices (tabular indexes of the types of cooking vessels and contexts examined, and a glossary of ceramic vessels mentionedin the work, important for dating).