Praca doktorska
Miniatura
Pliki
JMakarewicz_rec_MLoboz.pdf601.12 KB
JMakarewicz_opinia_OAKrysowski.pdf55.61 KB
0000-DR-133776-praca.pdf3.1 MB
JMakarewicz_rec_DKulczycka.pdf3.56 MB
Licencja
ClosedAccessDostęp zamknięty
 

Rola kultury akademickiej w kształtowaniu liryki powstania listopadowego

Uproszczony widok
dc.abstract.plWielu poetów powstania listopadowego (1830–1831) było ludźmi młodymi. Łączyło ich podobne doświadczenie społecznego i intelektualnego dojrzewania w instytucjach takich, jak szkoły, uniwersytety, salony arystokratyczne, czasopisma literackie oraz związki młodzieżowe o charakterze samokształceniowym, niepodległościowym lub spiskowym. Czynnikiem spajającym te instytucje jest kultura akademicka. Została ona zdefiniowana jako konkretne wytwory, treści, wartości, światopoglądy, zasoby symboli i środków językowych oraz wzorce zachowań ujawniające się i przekazywane w środowisku akademickim i studenckim, to znaczy wśród studentów, profesorów, intelektualistów oraz pozostałych uczestników przekazu kulturowego o charakterze akademickim lub sztubackim. Wstęp do rozprawy zawiera przegląd dotychczasowego stanu badań nad poezją powstania listopadowego oraz wskazuje na metodologię kulturowego badania literatury jako podstawowy punkt odniesienia dla jej nowego odczytania. Przywołane w tym celu zostały koncepcje Raymonda Williamsa, Clifforda Geertza i Pierre’a Bourdieu oraz kluczowe pojęcia z prac Johana Huizingi i Michaiła Bachtina – pojęcie zabawy jako źródła kultury oraz pojęcie karnawalizacji. W pierwszym rozdziale („Pojęcie kultury akademickiej. Przegląd stanowisk, próby rozróżnień”) zaprezentowano różne możliwości zdefiniowania kultury akademickiej jako źródła i kontekstu umożliwiającego nowe odczytanie liryki powstania listopadowego. Drugi rozdział („Polska kultura akademicka w latach 1795–1831 w kontekście europejskim”) prezentuje podstawowe instytucje polskiej kultury akademickiej na tle europejskiej tradycji związków studenckich (nacji i burszenszaftu) oraz sytuacji politycznej w Europie po kongresie wiedeńskim. Przegląd ten służy skonstruowaniu definicji dwóch dopełniających się modeli kultury akademickiej – prasowo-salonowego oraz związkowo-spiskowego. Trzeci rozdział („Poeci powstania listopadowego wobec kultury akademickiej”) ukazuje sylwetki poetów powstania listopadowego w świetle ich związków z kulturą akademicką. Czwarty rozdział („Specyfika liryki powstania listopadowego na tle jej związków z tradycją akademicką”) przedstawia niemieckie i polskie tradycje literackie kształtujące lirykę insurekcyjną, problemy typologii i chronologii powstańczej liryki, wybrane cechy gatunkowe oraz jej swoiste właściwości, takie jak na przykład aktualność, addytywność, piosenkowość, muzyczność oraz bliskie związki z operą. W piątym rozdziale („Reprezentatywne tematy, motywy i symbole”) zostały poddane analizie motyw braterstwa, czyli więzi z żywymi i umarłymi, motyw namiętności i miłości do kobiety oraz ojczyzny, poetycka konkretyzacja toastu, inicjacji i przysięgi, wizerunek Boga, stosunek do religii i sakralny wymiar zemsty, symbole akademickiej i narodowej wolności oraz wizerunek upadłego autorytetu na przykładzie Józefa Chłopickiego. Mają one swoje źródło w studenckich lekturach, doświadczeniach indywidualnych oraz praktykach samodzielnie organizowanego życia społecznego (toastach, komersach, inicjacjach). Rola kultury akademickiej w kształtowaniu liryki powstania listopadowego uwidacznia się najwyraźniej w konceptualizacji idei wolności, będącej nieskrępowanym manifestowaniem młodzieńczego stylu życia, poczucia humoru, rewolucyjnych poglądów, skłonności do figli. Enklawy akademickich swobód – jakimi były na przykład celebracje 3 Maja, burszowskie komersy, dawny polski ubiór – przeobrażały się w przestrzeń wolności głoszoną w liryce powstańczej. Niniejsza dysertacja próbuje wskazać niedocenione do tej pory wartości liryki powstania listopadowego oraz przywrócić jej należne miejsce w dziejach literatury polskiej. Jest propozycją nowej systematyzacji i klasyfikacji tej liryki w świetle jej wielopostaciowych związków z tradycją akademicką. Kultura akademicka stanowi pożyteczne narzędzie do odczytania poezji powstania listopadowego jako całości wewnętrznie zróżnicowanej, do której dotychczas brakowało przekonującego klucza interpretacyjnego.
dc.abstract.plThe majority of poets of the November Uprising (1830–1831) were young people. Some of them were studying at the university, others were involved in the activity of youth confederacies, aristocratic salons or literary magazines. Therefore, this work proposes a look at the poetry of the November Uprising through the prism of academic culture. It has been defined as specific products, content, values, worldviews, resources of symbols and linguistic means, as well as patterns of behaviour revealed and transmitted in the academic and student environment, namely among students, professors, intellectuals and other participants of cultural message of an academic or schoolchildren nature. The introduction to this dissertation contains an overview of the current state of research on the poetry of the November Uprising and points to the methodology of cultural literature research, including the concept of playing, as a source of culture according to Johan Huizinga, and the concept of carnivalisation developed by Mikhail Bakhtin, as the basic points of reference for its new interpretation. The first chapter presents various possibilities of defining academic culture as a source and context allowing for a new reading of the lyric poetry of the Uprising. The second chapter presents the Polish academic culture in the years 1795–1831 in European context and the factors shaping it; then it lists the basic institutions of Polish academic culture. This review is meant to coin the definition of two complementary models of academic culture – the press-and-salon model and the secret association-and-conspiracy model. The third chapter presents the profiles of poets of the November Uprising in the light of their connections with the academic culture. The subject of the fourth chapter is the specificity of the lyric poetry of the November Uprising against the background of its connections with the academic custom. At the beginning, the chapter presents the German and Polish literary traditions shaping the insurgent lyric poetry. Then, the problems of chronology and periodization of insurgent poetry and its selected genre features were presented, including its specific properties such as occasionality, song-like character, musicality and close ties to opera. In the last chapter, the most representative themes, motifs and symbols of the poetry of the November Uprising, which originated or were borrowed from the academic culture, are analysed. These include: the motif of brotherhood, i.e. bonds with the living and the dead, the motif of passion and love for a woman and the homeland, the poetic concretization of the toast, the initiation and the oath, the image of God, the attitude towards religion and the sacral dimension of revenge, as well as symbols of academic and national freedom and also the theme of a fallen authority based on the figure of general Józef Chłopicki. The role of academic culture in shaping the lyric poetry of the November Uprising is most clearly visible in the conceptualization of the idea of freedom, which is primarily an uninhibited manifestation of a youthful lifestyle, sense of humour, revolutionary views, and a penchant for pranks. The enclaves of academic freedoms, such as the 3rd of May celebrations, commercia in students’ fraternities, traditional old Polish clothes, all these were seen as a space of freedom, so readily voiced in the insurgent lyric poetry. This work attempts to indicate the hitherto underestimated values of the poetry of the November Uprising and to restore its well-deserved place in the history of Polish literature. It is a suggestion for a new systematization and classification of the above-mentioned lyric poetry in the light of its multiform relations with the academic custom. Academic culture is a useful tool for interpreting the poetry of the November Uprising as an internally differentiated whole, which, until now, have lacked a convincing interpretative key.
dc.affiliation.departmentWydział Polonistyki
dc.contributor.authorMakarewicz, Jan
dc.date.accessioned2023-10-19T09:03:36Z
dc.date.available2023-10-19T09:03:36Z
dc.date.defence2023-11-07
dc.date.issued2023-10-19
dc.description.promoterKrysowski, Olaf
dc.identifier.urihttps://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/4718
dc.language.isopl
dc.rightsClosedAccess
dc.subject.plburszenszaft
dc.subject.plkarnawalizacja
dc.subject.plzabawa
dc.subject.plbadania kulturowe
dc.subject.plmuzyczność
dc.subject.plpiosenka
dc.subject.plpieśń
dc.subject.plliryka okolicznościowa
dc.subject.plliryka patriotyczna
dc.subject.plpoezja powstania listopadowego
dc.subject.plkultura studencka
dc.subject.plkultura akademicka
dc.subject.plpowstanie listopadowe
dc.subject.plBurschenschaft
dc.subject.plplay-element
dc.subject.plcarnivalisation
dc.subject.plcultural criticism
dc.subject.plmusicality
dc.subject.plsinging
dc.subject.plsong
dc.subject.ploccasional lyric poetry
dc.subject.plpatriotic lyric poetry
dc.subject.plpoetry of the November Uprising
dc.subject.plstudent culture
dc.subject.placademic culture
dc.subject.plNovember Uprising
dc.titleRola kultury akademickiej w kształtowaniu liryki powstania listopadowego
dc.title.alternativeThe role of academic culture in shaping the lyrics of the November Uprising
dc.typeDoctoralThesis
dspace.entity.typePublication