Strategie pamięciowe w rozwijaniu kompetencji leksykalnej uczących się języka niemieckiego w wieku 55+ na przykładzie polskich opiekunów osób starszych pracujących w Niemczech

rzedmiotem dysertacji są potrzeby i możliwości U55+ w kontekście (samo)kształcenia językowego, zatem: ich motywacje, potencjał kompetencyjny, ze szczególnym uwzględnieniem kompetencji leksykalnej w języku niemieckim, świadomość i biegłość strategiczna w jej rozwijaniu, możliwości oraz warunki kształcenia formalnego i pozaformalnego ze wskazaniem na branżę opiekunów osób starszych, a także autorski kurs języka niemieckiego zorganizowany i przeprowadzony w środowisku cyfrowym. Za przedmiot badań można tym samym uznać sam proces optymalizacji kształcenia kompetencji leksykalnej U55+ za pomocą leksykalnych strategii pamięciowych, które są rozwijane podczas treningu strategicznego w czasie e-learningowego, profilowanego kursu języka niemieckiego. Część teoretyczno-analityczna obejmuje pięć rozdziałów. W pierwszym z nich, wprowadzającym do tematyki opanowywania słownictwa języka obcego, wskazano na ogólne prawidłowości zapamiętywania w nauce języków obcych. W drugim poddano analizie związane z tym procesem czynniki indywidualne, obejmujące uczących się języków obcych w wieku 55+. Z kolei w trzecim i czwartym rozdziale omówiono kompetencję leksykalną i możliwości jej rozwoju w grupie U55+, ze szczególnym uwzględnieniem tzw. leksykalnych strategii pamięciowych. Strategie te rozszerzane są w ramach treningu strategicznego, który może być prowadzony również w środowisku cyfrowym. Potencjalne warunki jego przeprowadzenia omówiono w rozdziale piątym. Część empiryczna, którą stanowi szósty i ostatni rozdział dysertacji, ma charakter raportu z badań i obejmuje dwa, powiązane ze sobą moduły badawcze. Pierwszy z nich – wstępny – posłużył do przeprowadzenia ogólnopolskiego badania sondażowego w grupie U55+, będących opiekunami osób starszych w Niemczech. Jego celem była analiza ich potrzeb, oczekiwań i możliwości, m.in. w aspekcie uczenia się słownictwa języka niemieckiego, jak również zbadanie kontekstu edukacyjnego – m.in. oferty programowej kursów języka niemieckiego na poziomie podstawowym oraz wybranych materiałów dydaktycznych oferowanych dla tej grupy zawodowej. Na podstawie diagnozy wstępnej w drugim module badawczym opracowano założenia programowe docelowego kursu języka niemieckiego realizowanego online z wykorzystaniem platformy Moodle, którego istotnym komponentem jest trening strategiczny w zakresie leksykalnych strategii pamięciowych. W module tym zaprezentowano wyniki badań pogłębionych dotyczących realizacji tego kursu, analizę procesu kształcenia z perspektywy studium wybranych przypadków, a także wynik jego ewaluacji. Wnioski z realizacji tego projektu, poza wypełnieniem funkcji poznawczej, są podstawą opracowania ściśle ukierunkowanych rozwiązań metodyczno-organizacyjnych, przyczyniając się do podniesienia efektywności kształcenia kompetencji leksykalnej U55+ w ramach przedmiotowego kursu, ale i przyszłych projektów edukacyjnych.

This dissertation investigates the theoretical and empirical aspects of vocabulary learning for German as a Foreign Language (GFL) learners aged 55 and above (U55+). It focuses on the role of lexical memory strategies and strategy training in enhancing lexical competence in a digital environment. The study focuses on senior caregivers working in Germany and examines how such training influences their lexical competence development. Moreover, it aims to deepen the understanding of conditions for strategy training as an integral part of an elementary-level GFL course for U55+ learners, specifically in an online setting. The findings from this survey informed the design of an online German course for U55+ learners, incorporating strategy training in lexical memory strategies. The second module involved the implementation of this online course and an in-depth analysis of the learning process and outcomes for five participants. The theoretical and analytical part comprises five chapters. The first chapter provides an introduction to foreign language vocabulary acquisition and discusses memorization aspects in language learning. The second chapter explores the individual factors involved in this process, encompassing biological, psychological and social aspects. Chapters three and four discuss lexical competence and its development possibilities for U55+ learners, with a particular emphasis on lexical memory strategies. These strategies are further expanded upon within the framework of strategic training, which can also be conducted in a digital environment. The fifth chapter discusses the conditions for the effective delivery of such training. The empirical part presents a research project consisting of two interconnected research modules. The first module, an introductory survey, was conducted among U55+ senior caregivers in Germany to assess their needs, expectations, and capabilities, particularly in terms of GFL vocabulary learning. It also examined the context of available GFL courses at the elementary level and selected teaching materials offered for this professional group. Based on this preliminary assessment, the second module developed a curriculum for an online GFL course using the Moodle platform. This course incorporates strategic training in lexical memory strategies. The module presents the findings of in-depth research on course implementation, an analysis of the learning process from the perspective of its five participants, and the results of its evaluation. The insights gained from this project extend beyond its cognitive function and can serve as a foundation for developing targeted methodological and organizational solutions to enhance the effectiveness of lexical competence development for U55+ learners.