Praca jako źródło prawa i ustroju w filozofii Stanisława Brzozowskiego

Praca prezentuje myśl filozoficzną Stanisława Brzozowskiego i stworzoną przez niego filozofię pracy. Autor odnosi poszczególne elementy tej koncepcji do problemów i wyzwań stojących przed teoretykami i filozofami prawa, także w XXI wieku. W pierwszej części pracy przybliżona została sylwetka Stanisława Brzozowskiego i źródła jego poglądów – przede wszystkim myśl K. Marksa, G.W.F. Hegla i G. Sorela. oraz wydarzenia w ramach rewolucji w Królestwie Polskim w 1905 r. Następnie przedstawione są poglądy Brzozowskiego na źródła prawa i perspektywy, z których powinna być oceniana jego słuszność i sprawiedliwość. Brzozowski wskazuje na dychotomię siły i prawa oraz udowadnia, że ustawodawstwo Imperium Rosyjskiego było jedynie siłą, której podwładni się poddawali, nie uważając jej jednak za sprawiedliwość, ani prawo. Koncepcja pracy jako jedynego źródła prawa i ostatecznego probierza wpisuje się w sposób opisywania prawa bliski badaczom z nurtu jurysprudencji krytycznej. Kolejny rozdział pracy prezentuje możliwości zastosowania filozofii pracy do teorii państwa, a zwłaszcza koncepcji suwerennej władzy w państwie. W polskiej doktrynie prawa konstytucyjnego wskazuje się na problem w rzeczywistym stosowaniu modelu suwerenności narodu, który sprawuje w Rzeczypospolitej władzę zwierzchnią. Filozofia pracy Brzozowskiego uważa osiągnięcie samodzielności względem przyrody i możliwości narzucania światu swojej woli za podstawowe zadanie ludzkości. Może być ono dokonane jedynie poprzez pracę. Ten wyznacznik samodzielności człowieka w świecie autor pracy postuluje zastosować do zmiany modelu suwerenności w państwie. Nowym suwerenem miałby być wytwórca (zgodnie z szeroką definicją pracy u S. Brzozowskiego), co pozwoliłoby rozwiązać znaczną część problemów związanych z modelem suwerenności w polskiej konstytucji – zwłaszcza związanych z podważeniem zasady wyłącznej władzy zwierzchniej obywateli polskich w dobie integracji europejskiej.

The work presents the philosophical thought of Stanisław Brzozowski and the philosophy of labor developed by him. The author relates the individual elements of this concept to the problems and challenges facing legal theorists and philosophers, including those of the 21st century. The first part of the work introduces the profile of Stanisław Brzozowski and the sources of his views—primarily the thought of K. Marx, G.W.F. Hegel, and G. Sorel, as well as the events of the 1905 revolution in the Kingdom of Poland. Brzozowski's views on the sources of law and the perspectives from which its rightness and justice should be assessed are then presented. He points to the dichotomy between force and law and argues that the legislation of the Russian Empire was merely a manifestation of force to which the subordinates submitted, without recognizing it as justice or true law. The conception of labor as the sole source of law and the ultimate benchmark aligns with a way of describing law that is close to the approach of scholars from the critical jurisprudence movement. The next chapter of the thesis presents the possibilities of applying the philosophy of labor to the theory of the state, especially to the concept of sovereignty. The Polish doctrine of constitutional law highlights a problem with the practical implementation of the model of national sovereignty, according to which the nation exercises supreme power in the Republic. Brzozowski's philosophy of labor considers the achievement of independence from nature and the ability to impose one's will on the world to be humanity’s fundamental task—one that can only be accomplished through labor. The author of the thesis proposes that this determinant of human independence in the world be applied to transform the model of sovereignty in the state. The new sovereign would be the worker (according to Brzozowski’s broad definition of labor), which could help resolve a considerable part of the problems associated with the sovereignty model in the Polish constitution—particularly those concerning the erosion of the principle of the exclusive sovereign power of Polish citizens in the era of European integration.