Praca doktorska
Ładowanie...
Licencja
Dostęp zamkniętySpołeczne i poznawcze wyznaczniki funkcjonowania kierowców
| dc.abstract.pl | Prowadzenie pojazdu charakteryzuje się szeregiem cech, stanowiących przyczynek do powstania prezentowanych badań. Jest to szereg czynności, wykonywanych w warunkach dużej dynamiki i presji a ich efekty mogą wpływać na zdrowie i bezpieczeństwo podmiotu i Innych. Po drugie, prowadzenie pojazdu zachodzi w specyficznym kontekście społecznym – ciągłego procesu interakcji z innymi użytkownikami drogi, przy jednoczesnym braku bezpośredniego kontaktu nimi. W końcu, jest to czynność wymagająca szeregu umiejętności poznawczych. W pracy interesowano się związkami przyjmowania perspektywy z czynnikami wpływającymi na efektywność prowadzenia pojazdu: (1) dyspozycyjnym aspektem procesu przyjmowania perspektywy innych użytkowników drogi; (2) sytuacyjnie wzbudzanym przyjmowaniem perspektywy oraz (3) różnicami pomiędzy mechanizmem przyjmowania perspektywy bezpośrednio oraz za pośrednictwem Ja. Pracę podzielono na cztery części poświęcone różnym etapom procesu badawczego. Pierwsza część stanowi przegląd literatury dotyczącej najważniejszych zagadnień będących przedmiotem projektu badawczego. Znajduje się w niej przegląd wiedzy z zakresu (1) przetwarzania wzrokowego w prowadzeniu pojazdu, (2) społecznego charakteru prowadzenia pojazdu, (3) przyjmowania perspektywy oraz (4) roli przekonań normatywnych w prowadzeniu pojazdu. Część druga to raport z przygotowania dwóch kwestionariuszy wykorzystywanych do dalszych badań: (1) do pomiaru przekonań normatywnych wobec łamania przepisów prawa o ruchu drogowym – Kontrowersje oraz (2) do pomiaru spontanicznej skłonności do społecznego przyjmowania perspektywy w ruchu drogowym – Rozważania - z uwzględnieniem preferowanego mechanizmu przyjmowania perspektywy (bezpośrednio vs. za pośrednictwem Ja). Raport zawiera założenia teoretyczne, opis konstrukcji oraz sprawozdanie z badań pilotażowych. Część trzecia prezentuje serię czterech badań przeprowadzonych w ramach projektu doktorskiego opisanych w trzech rozdziałach. Rozdział O związkach pomiędzy przyzwaniem perspektywy a przekonaniami normatywnymi opisuje dwa badania empiryczne. Pierwsze z nich, to badanie korelacyjne poświęcone weryfikacji związku pomiędzy przyjmowaniem perspektywy innych uczestników ruchu drogowego a przekonaniami normatywnymi wobec łamania przepisów prawa o ruchu drogowym. Drugie – to badanie eksperymentalne, weryfikujące możliwość wpływania na przekonania normatywne za pomocą reklam społecznych odwołujących się do przyjmowania perspektywy. Wyniki przeprowadzonych badań dowiodły istnienia związku pomiędzy zmiennymi oraz możliwości wpływania na przekonania normatywne za pośrednictwem przyjmowania perspektywy. Rozdział O związku skłonności do społecznego przyjmowania perspektywy z wykonaniem zadań wymagających poznawczego przyjmowania perspektywy opisuje badanie eksperymentalne poświęcone weryfikacji wpływu przyjmowania perspektywy na poziom wykonania zadania wymagającego transformacji przestrzenno-wizualnych. Przeprowadzony eksperyment dostarczył dowodów istnienia takiego wpływu. Rozdział O związkach przyjmowania perspektywy z przeszukiwaniem pola widzenia opisuje badanie eksploracyjne z wykorzystaniem technik okulograficznych. Badanie służyło weryfikacji wpływu przyjmowania perspektywy na sposób przeszukiwania pola uwagi wzrokowej w sytuacji drogowej. Wyniki przeprowadzonego badania sugerują, że przyjmowanie perspektywy wzmaga koncentrację uwagi na obszarach krytycznych dla perspektywy Innego, zwłaszcza u osób o niższych zdolnościach poznawczych. Część czwarta to podsumowanie przeprowadzonych badań i zbiorcza interpretacja wyników z uwzględnieniem szerszego kontekstu teoretycznego. Wskazano również ograniczenia i sugerowane dalsze kierunki badań. Przyjrzano się również przydatności uzyskanych wyników badań w kontekście dynamicznie postępującej autonomizacji pojazdów. Rezultaty potwierdzają rolę przyjmowania perspektywy dla efektywności kierowców i wskazują na możliwość wykorzystania przyjmowania perspektywy do jej zwiększania. |
| dc.abstract.pl | Vehicle driving is characterized by a number of features which led to conducting the research presented in this thesis. It is a process, taking place in dynamic conditions with high pressure. The effects of decisions made by the driver can immediately affect his health and safety as well as health and safety of Others. Secondly, driving takes place in specific social context – continuous interactions with other road users with barely any direct contact with them. Finally, the activity requires a specific cognitive skill set. The thesis focuses on the relations between perspective taking and factors influencing driving effectiveness: (1) dispositional perspective taking, (2) situational perspective taking, (3) the difference between Imagine-Self and Imagine-Target perspective taking. The thesis consists of four blocks, each devoted to a separate phase of the research project. The first block provides an overview of the literature on the topics addressed by the thesis: (1) visual processing in vehicle driving, (2) social aspects of driving, (3) perspective taking, and (4) the role of normative beliefs in driving. Part two contains a report on the construction of two proprietary research tools used in the following empirical studies. Two questionnaires were constructed addressing: (1) normative beliefs on breaking legal traffic rules – Kontroversies (pol. Kontrowersje), and (2) dispositional perspective taking – Deliberations (pol. Rozważania) – taking into account Imagine-Target and Imagine-Self mechanisms of perspective taking. The report includes theoretical assumptions, construction process, and pilot studies results. The third block describes a series of four studies conducted within the doctoral project. The studies are described in three chapters. The chapter About the correlation between perspective taking and normative beliefs on legal traffic rules breaking describes two studies. The first one, a correlation study verifies the correlation. The second, experimental study verifies the possibility of influencing normative beliefs by the means of social campaign inducing taking the perspective of other road users. The results confirmed the correlation and the possibility of influencing normative beliefs with the use of perspective taking. The chapter On the relation between social perspective taking and cognitive perspective taking task describes an experimental study designed to verify the influence of perspective taking on performance in the task involving visuo-spatial transformations. The experiments proved that perspective taking does influence performance in visuo-spatial transformations task. The chapter On the link between perspective taking and visual search describes an exploratory eye tracking study. The study was designed to explore the influence of perspective taking on the visual attention field search in traffic situations. The results suggest that perspective taking increases attention focus on the areas critical for the perspective of Other, especially in subjects with lower cognitive ability for mental rotations. The fourth block contains summary of the presented studies and general discussion of the results in the broader theoretical context. It also points out the limitations of the conducted research and suggested future steps. It also places the results in the context of dynamic progress of driving autonomization. The results of the presented studies confirm the role of perspective taking in driving behavior and suggest the possibility of using perspective taking to increase drivers’ effectiveness in the context of traffic safety. |
| dc.affiliation.department | Wydział Psychologii |
| dc.contributor.author | Olejniczak-Serowiec, Anna |
| dc.date.accessioned | 2023-11-14T16:20:23Z |
| dc.date.available | 2023-11-14T16:20:23Z |
| dc.date.defence | 2023-11-27 |
| dc.date.issued | 2023-11-14 |
| dc.description.additional | Link archiwalny https://depotuw.ceon.pl/handle/item/4757 |
| dc.description.promoter | Tarnowski, Adam |
| dc.identifier.uri | https://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/4757 |
| dc.language.iso | pl |
| dc.rights | ClosedAccess |
| dc.subject.pl | przetwarzanie wzrokowe |
| dc.subject.pl | przekonania normatywne |
| dc.subject.pl | prowadzenie pojazdu |
| dc.subject.pl | przyjmowanie perspektywy |
| dc.subject.pl | visual processing |
| dc.subject.pl | normative beliefs |
| dc.subject.pl | vehicle driving |
| dc.subject.pl | perspective taking |
| dc.title | Społeczne i poznawcze wyznaczniki funkcjonowania kierowców |
| dc.title.alternative | Social and cognitive indicators of driver’s functioning |
| dc.type | DoctoralThesis |
| dspace.entity.type | Publication |