Żywoty świętych Piotra Skargi w kontekście pedagogicznym

Żywoty świętych Piotra Skargi powstałe w XVI wieku były bez wątpienia jedną z ważniejszych lektur w historii Polski. Pełniły wiele funkcji, lecz dla mnie najważniejsza była rola przewodnika w drodze ku świętości – ideału wychowawczego opisywanego przez jezuitę z Grójca. Pedagogiczny zamysł autora przejawiał się między innymi w tym, że święci bohaterowie przedstawiali różne modele dążenia do świętości, dzięki czemu odbiorca dzieła mógł wybrać sobie wzór, którym chciał się inspirować. Przedstawiając w mojej pracy modele świętości poruszyłam różne kwestie. Pierwszą z nich była rodzina, która pełniła ważną rolę w życiu świętego i często była motywacją do podążania drogą świętości. Poruszyłam też ważny spór dotyczący wyższości życia panieńskiego nad małżeńskim. Okazało się, że Skarga nie potępiał małżeństwa, ale nie ukrywał też, że życie w czystości jest milsze Panu Bogu. Kolejną istotną kwestią był obraz dzieciństwa opisany w Żywotach. W rozdziale drugim, poświęconym temu zagadnieniu, opisałam modele dzieciństwa i młodości, które wyłoniłam z dzieła. Ciekawym okazał się fakt, że Skarga nie wykluczał trudnego dzieciństwa/młodości z życia świętych. Dzięki takim opisom odbiorca mógł lepiej utożsamić się z „grzesznym” bohaterem i nie tracił nadziei na świętość. Trzeci rozdział poświęciłam obrazowi kobiety i jej miejscu w Żywotach świętych. Były one opisywane nie tylko jako ciche i pokorne, ale również zaradne, mądre i gospodarne. Opisałam też piękne relacje kobiet z członkami rodziny, a szczególnie z córkami, które bardzo często podążały później drogą świętości za matką. Ostatni, czwarty rozdział pracy koncentruje się nie na konkretnym modelu świętości, ale na relacjach mistrz-uczeń, które pokazują tradycję przekazu życiowych mądrości i postaw. Skarga traktował te wątki nie tylko informacyjnie, ale zawarł w nich wielki potencjał pedagogiczny zakładając, że święci mistrzowie staną się autorytetami również dla odbiorcy dzieła. Oprócz tego, w niniejszym rozdziale opisałam jezuickie oddziaływania na tekst Skargi w trzech sferach: intelektualnej, fizycznej i moralnej. W pierwszej i ostatniej z wymienionych zaobserwowałam najsilniejsze wpływy. Jednym z elementów mojej pracy była analiza Żywotów świętych nie tylko pod kątem ich potencjału pedagogicznego, tzn. tego czy ich treść „wychowywała”, ale też tego, jak święci bohaterowie byli wychowywani. Zestawiałam treść dzieła z realiami historycznymi i wydobyłam z nich wątki pedagogiczne np.: rola cnoty czystości i jej oddziaływanie na model wychowania (szczególnie dziewcząt), rola zabawy i jej odrzucanie przez świętych bohaterów, problem wstąpienia do zakonu i jego konsekwencje, model edukacji, jezuickie oddziaływania na treść dzieła, itp. Wszystkie te elementy składały się na pedagogiczny obraz Żywotów.

”The Lives of Saints” written by Piotr Skarga in XVIth century was by all means one of the most significant works in Polish history. It played different roles, but for me the most important aspect depicted in the book was the one of a leader to holiness – the pedagogical ideal described by a Jesuit from Grójec. The pedagogical intention of the author was to show the holy characters representing various models of pursuing sanctity, therefore the readers had the opportunity to select the role model they wanted to follow. By showing models of sanctity in this work, I wanted to emphasise various issues. Firstly, the family, which played a fundamental role in a saint’s life and motivated him to follow the sacred road. I raised the topic of controversy over the superiority of a maiden life over a life as a married person. It appeared that Skarga did not disapprove of marriages, but he claimed that living in purity is appreciated by God. The other topic raised by the author was the image of childhood. I described models of childhood and youth in the second chapter. It was unusual that Skarga did not exclude rough childhood / juvenility from saints’ lives. Due to that, the reader was able to identify himself with the sinful character and he did not lose hope for becoming a saint. The third chapter is devoted to woman and her role in “The Lives of Saints”. Women were presented not only as quiet and humble, but also as resourceful, wise and thrifty. I described unique relations of women with other members of family, especially with daughters, who followed their road to sanctity after their mothers. In the fourth chapter, I did not focus on a particular model of holiness, but on the relations between the master and his follower which show traditional imparting of knowledge and social attitudes. Skarga did not describe those issues informatively, but he engaged in the topic emotionally in order to present masters as role models for the reader. Additionally, I analysed Jesuit influence on Skarga’s work on three levels: intellectual, physical and moral. The influence seemed to be the strongest on the first and third level. One of the aims of my study was the analysis of “The Lives of Saints”, not only in terms of its pedagogical potential, but also I wanted to find out and reflect on how the holy characters were raised. I contrasted the content of the work with historical actuality and extracted some pedagogical values, e.g. the role of virtue of purity and its influence on raising model (of girls in particular), the role of play and rejecting of recreation by holy characters, the problem of entering a convent and its consequences, a model of education, Jesuit impact on the content of Skarga’s work, etc. All the elements mentioned above contributed to create the pedagogical image of “The Lives of Saints”.