Proza Pawła Huelle w perspektywie intertekstualnej. Dialog z Günterem Grassem, Bohumilem Hrabalem i Thomasem Mannem

Celem rozprawy doktorskiej – zatytułowanej „Proza Pawła Huelle w perspektywie intertekstualnej. Dialog z Günterem Grassem, Bohumilem Hrabalem i Thomasem Mannem” – jest takie ujęcie twórczości polskiego autora, które pozwala w toku analizy uwypuklić znaczące paralele między jego dziełami a wybranymi utworami uwzględnionych pisarzy obcych. Uważne prześwietlenie ponad trzech dekad pisarstwa Huelle prowadzi bowiem do wniosku, że prozatorski dorobek Grassa, Hrabala i Manna stanowi dla gdańskiego literata ważną inspirację, a niekiedy wręcz artystyczny fundament. W toku całej swej twórczości autor pozostaje w bliskości z przywołanymi mistrzami i ich archetekstami – poczynając od debiutanckiego Weisera Dawidka, kończąc zaś na ostatniej jak dotąd powieści Śpiewaj ogrody. Te intertekstualne zależności nie przeczą jednocześnie literackiej autonomii powieściowej i nowelistycznej prozy polskiego pisarza. Metoda badawcza Wykorzystanie pojęcia intertekstualności jako narzędzia badawczego umożliwia nie tylko wskazanie konkretnych paraleli międzytekstowych, lecz także analizę procesów sensotwórczych, będących konsekwencją proponowanych zestawień literackich. Kategoria ta – i związana z nią mnogość stanowisk teoretycznych – zostaje omówiona w otwierającym rozprawę Wprowadzeniu, potem zaś wielokrotnie powraca w toku dalszych rozważań. W rezultacie pojęcie intertekstualności scala rozmaite analogie zachodzące między dziełami Pawła Huelle a wybranymi archetekstami. Analizę porównawczą ukierunkowuje bowiem zawsze założenie, że nadrzędnym celem interpretacyjnym rozprawy jest wydobycie mniej lub bardziej ukrytych kontekstów znaczeniowych, będących wynikiem konfrontowania ze sobą rodzimych i obcych utworów. Tak zastosowana metoda badawcza pozwala z jednej strony uporządkować i pogłębić rozproszone dotychczas refleksje na temat intertekstualności prozy Huelle, z drugiej zaś – w nowy i istotny sposób poszerzyć jej całościowe odczytanie. Struktura rozprawy Fundament rozprawy stanowią trzy rozdziały: 1) „W kręgu gdańskich doświadczeń. Uobecnienie heimatu Güntera Grassa”; 2) „Wobec nikczemności świata. Epitafium dla Bohumila Hrabala”; 3) „O zmaganiach z istnieniem. Dwugłos z Thomasem Mannem”. Głównym zadaniem każdego z nich jest analiza porównawcza wybranych tekstów Pawła Huelle zestawianych kolejno z ich prototypami (jawnymi lub domniemanymi), a więc utworami Grassa, Hrabala i Manna. Nieprzypadkowy jest też porządek poszczególnych rozdziałów, gdyż oddaje on chronologię wydawania tych dzieł gdańskiego prozaika, w których czytelna jest inspiracja archetekstami autorów obcych. Konkluzje Tak zarysowana synteza prowadzi do uwypuklenia prozatorskich inspiracji twórczości Pawła Huelle rozmaitymi archetekstami, a tym samym rozpoznania intertekstualności jako jej dominanty. Od debiutu w roku 1987 aż po ostatnią powieść, wydaną w roku 2014, prowadzi pisarz swój literacki dialog, nazywany przez niego „rozmową książki z książką”. Wykorzystuje przy tym różne narzędzia literackie – modyfikację, powielenie i rekonstrukcję – swobodnie odnosząc się do wzorców. Efektem tak prowadzonego dialogu jest poszerzenie kontekstu interpretacyjnego dzieł gdańskiego pisarza, a także wzbogacenie opisu polskiej recepcji utworów Güntera Grassa, Bohumila Hrabala i Thomasa Manna.

The aim of the present doctoral thesis entitled „Paweł Huelle’s prose in perspective of intertextuality. A dialog with Gunter Grass, Bohumil Hrabal and Thomas Mann” is such a conceptualisation of Polish author’s body of work which allows to highlight, by the means of analysis, significant parallels between Huelle’s writings and chosen works of the aforementioned foreign writers. A careful scrutiny of more than three decades of Huelle’s literary work leads to the conclusion that prose writings of Grass, Hrabal and Mann are important sources of inspiration or, at times, indeed, an artistic bedrock for the penman from Gdansk. In the course of his whole creativity the author remains in proximity to the above-named master writers and their prior texts – from with his debut David Weiser [Weiser Dawidek] to his latest novel Sing, Gardens. [Śpiewaj ogrody]. In the same time those intertextual relations do not contradict the creative autonomy of the Polish writer in his novels and short stories. Research method Usage of the notion of intertextuality as a research tool facilitates not only the pinpointing of particular intertextual parallels, but also makes it possible to analyse semantic processes being a consequence of the proposed literary juxtapositions. This category as well as connected to it multitude of theoretical stances have been presented in the introduction and are revoked multiple times throughout the dissertation. In a consequence the notion of intertextuality consolidates multiple diverse analogies occurring between the works of Paweł Huelle and chosen prior texts. This is due to the fact that comparative analysis is always performed with the assumption that the foremost aim of the dissertation is eliciting the more or less obscured semantic contexts arisen from juxtapositioning domestic and foreign literary works. The above presented method allows to, on the one hand, organise and deepen the hitherto scattered reflections about the intertextuality of Huelle’s prose, and considerably broaden its comprehensive understanding on the other. Structure of the thesis The foundation of the thesis consists of three chapters: 1) ”In the circle of Gdansk experiences. Actuation of Gunter Grass’ Heimat”; 2) “In the face of the wickedness of world. The epitaph to Bohumil Hrabal”; 3) ”On existential struggles. In duet with Thomas Mann”. The core objective in each of the chapters is to perform a comparative analysis of chosen writings by Paweł Huelle juxtapositioned one by one with their prototypes (be it explicit or implicit), that is with the writings by Grass, Hrabal and Mann. The inner structure of each of the chapters is not random either as it reflects the chronology of publication of those works by the Gdansk prosaist which bear evidence of being inspired by prior texts by foreign writers. Conclusions Thus outlined synthesis leads to the accentuation of some prose sources of inspiration for Paweł Huelle by various prior texts, and through this to the identification of intertextuality as its dominant theme. From his debut in 1987 to his latest novel published in 2014 the writer conducts a dialogue called by the novelist himself” a conversation of a book with a book”. The writer makes use of various literary tools such as modification, multiplication and reconstruction relating to source patterns in an unrestrained and casual way. The effect of so conducted a dialogue is broadening of interpretative context for the works of the writer from Gdansk as well as the enhancement of the state of circumscription of Polish reception of writings by Gunter Grass, Bohumil Hrabal and Thomas Mann.