Samobójstwa z użyciem broni palnej. Problematyka prawna i kryminalistyczna

Przedmiotem niniejszej rozprawy doktorskiej jest prawna oraz kryminalistyczna analiza samobójstw dokonywanych z użyciem broni palnej.Jak wskazują dostępne dane, do zdecydowanej większość zgonów postrzałowych na całym świecie dochodzi bowiem w wyniku zachowań suicydalnych. Celem niniejszej pracy jest analiza samobójstw z użyciem broni palnej, a w rezultacie weryfikacja założonych hipotez badawczych, zgodnie z którymi istnieją charakterystycznych cechy, powtarzalne znamiona oraz wzorce zachowań natury socjo-demograficznej, kryminalistycznej oraz medyczno-sądowej pozwalające na wnioskowanie o suicydalnych okolicznościach zgonów w wyniku postrzału, a tym samym na ich wyszczególnienie z całokształtu zdarzeń z użyciem broni palnej.Weryfikacja przyjętych hipotez wymagała analizy szeregu szczegółowych zagadnień, omówionych w poszczególnych rozdziałach dysertacji. Niniejsza praca w swojej części teoretycznej w sposób monograficzny ujmuje zagadnienie samobójstwa jako zjawiska społecznego i prawnego. W szczególności skupiono się na problematyce definicji czynu samobójczego oraz klasyfikacji takich zachowań. Przedstawiono także skalę ich występowania w Polsce i na świecie. Część teoretyczną wieńczy opis ewolucji reakcji prawno-karnych z nimi związanych. Dalsze rozważania poświęcone zostały przypadkom suicydalnego użycia broni palnej. W sposób szczegółowy starano się przedstawić skuteczność dokonywanych tą metodą zamachów samobójczych, rys historyczny oraz współczesny obraz jej wykorzystania jako narzędzia w zdarzeniach suicydalnych, uwzględniając kontekst dostępności broni palnej w Polsce oraz w innych krajach europejskich. Szczególną uwagę zwrócono na kluczowe zagadnienia związane z określaniem okoliczności zgonu w wyniku postrzału, takie jak: problemy z procesowymi uwarunkowaniami stwierdzania suicydalnego charakteru zdarzenia w Polsce oraz przesłanki wykorzystywane w procesie wnioskowania o samobójczych okolicznościach zdarzenia. Analizie poddano także najpopularniejsze mity związane z ustaleniem samobójczego charakteru zgonu.Część empiryczną pracy oparto o następujące metody badawcze:I. Przeprowadzona, na podstawie danych wyekstrahowanych z publikacji zagranicznych, meta-analiza umożliwiła szczegółowe poznanie globalnego obrazu zamachów samobójczych z użyciem broni. Pozwoliło to na wyodrębnienie, w oparciu o dużą próbę badawczą, szeregu charakterystycznych cech, powtarzalnych znamion oraz wzorców zachowań stanowiących swoisty modus operandi osób posługujących się bronią palną do celów samobójczych, które mogą zostać wykorzystane w procesie wnioskowania o samobójczych okolicznościach postrzału. II. Badania materiału aktowego umożliwiły dokonanie analizy porównawczej zgonów postrzałowych, do których doszło w różnych, w tym w nieznanych, okolicznościach. Umożliwiło to nie tylko lepsze poznanie całokształtu zdarzeń, w których dochodzi do posłużenia się bronią palną w Polsce, lecz w szczególności weryfikację występowania wyselekcjonowanych uprzednio, na podstawie danych międzynarodowych, przesłanek w zdarzeniach uznanych za suicydalne w Polsce, oraz negację ich zaistnienia w przypadku innego ich charakteru.III. W przeprowadzonym eksperymencie badawczym, podjęto próbę prześledzenia ante-mortem procesu podejmowania decyzji o sposobie przeprowadzania zamachu samobójczego z użyciem broni palnej, przekładającego się na powstanie bądź nie jego cech charakterystycznych. W ostatniej części pracy omówiono szczegółowo kwestię szczególnego rodzaju zachowań suicydalncyh, tzw. samobójstw kombinowanych, w których dochodzi do równoczesnej próby pozbawienia się życia z wykorzystaniem więcej niż jednej metody (w tym m.in. broni palnej).Pracę kończą wnioski badawcze oraz postulaty de lege ferenda dot. m.in. zmian procedury oceny charakteru zdarzenia na etapie postępowania przygotowawczego, jak i możliwości wykorzystania analizowanych zmiennych w procesie wnioskowania o okolicznościach zgonu.

The subject of this dissertation is a legal and forensic analysis of suicides carried out with the use of firearms.According to the available data, suicides are responsible for the vast majority of gunshot deaths all over the world.The main goal of this dissertation is to analyze and describe the firearm suicides phenomenon, and as a result, verification of assumed research hypotheses, according to which there are characteristic features, repetitive marks and patterns of behavior of socio-demographic, forensic and medical nature, which allow to inference on the suicidal circumstances of gunshot deaths, and thus on their specification from the totality of events involving the use of firearms.In order to verify hypothesis stated above, the analysis of a number of specific issues, discussed in the individual chapters of the dissertation was required.The theoretical part covers the description of a suicide as a social and legal phenomenon. In particular, it discusses the issues of suicidal act definition and classifications developed in sociological, forensic and legal literature. Moreover, it presents statistics illustrating the frequency of suicidal acts across the world and discuss the evolution of legal relations to these events.The further part of this dissertation was devoted to the specific issues regarding firearm suicide. Specifically, it addresses the effectiveness of firearm suicides, historical outline and a contemporary picture of its use as a tool in suicidal acts, in the context of firearms availability. Particular attention was put to the legal provisions regulating the process of the manner of death determination, with special emphasis on the suicidal acts. Distinctive characteristics utilized to determine suicidal nature of the death, as well as common myths and misperceptions in that aspect, were also analyzed. The empirical part of the dissertation is based on the following research methods:I. Conducted, on the basis of data extracted from foreign publications, meta-analysis provides birds-eye picture of firearm suicides across the world. It allowed distinguishing, based on a large research sample, a number of characteristic features, repetitive marks and behaviour patterns constituting a modus operandi of people using firearms for suicidal purposes, which can be used in the inference of suicide shooting.II. Court files analysis allowed to make a comparative analysis of gunshot deaths that occurred in various, including unknown, circumstances. This enabled not only a better understanding of the totality of events in which firearms are used in Poland but in particular, the verification of occurrence of the analyzed evidence in cases deemed suicide in Poland.III. Research experiment regarding volunteer participants with different socio-demographic characteristics was made to trace the decision-making process on the manner of carrying out a suicide attempt with the use of firearms, which translates into the occurrence of its characteristics.The last part of this dissertation provides in-depth analysis of so-called combined suicide – that involves simultaneous application of multiple suicide methods (including firearms).The research conclusions and de lege ferenda recommendations conclude.