Praca doktorska
Analiza pragmalingwistyczna pojęcia ‘naród’ we współczesnej polszczyźnie
| dc.abstract.pl | Niniejsza praca to analiza pragmalingwistyczna pojęcia naród we współczesnej polszczyźnie. Ściśle językowy opis pojęcia nie daje pełnego obrazu jego funkcjonowania w różnego rodzaju dyskursach ani odpowiedzi na pytanie o przyczyny zmian aksjologicznej wartości słowa naród w wypowiedziach medialnych. Analiza pragmalingwistyczna natomiast umożliwia nie tylko odkrycie sposobów profilowania i modyfikowania znaczenia leksemu, lecz także pozwala wskazać przynajmniej kilka przyczyn stosowania zabiegów wpływających na rozumienie słów naród, narodowy oraz ich, zdawałoby się, naturalnych i oczywistych związków ze skorelowanymi z nimi w tekstach słowami społeczeństwo, państwo i patriotyzm. Odkrywa również przyczyny traktowania narodu jako wartości i antywartości. Próba opisu tych zagadnień została oparta na materiale słownikowym, tekstach publicystycznych z lat 2010-2023 i badaniach ankietowych. Dzięki temu obraz narodu mógł stać się kompletny – obejmuje zarówno rozumienie pojęcia przez ośrodki opiniotwórcze, jak i zwykłych użytkowników języka. Praca podzielona jest na dziewięć części. Pierwsza z nich to wprowadzenie do tematu, w którym przedstawiono temat rozprawy oraz cele pracy. Ponadto omówiony został w nim dotychczasowy stan badań i działania dotyczące analizy pojęcia naród podjęte przez językoznawców. W dwóch pierwszych rozdziałach została przedstawiona etymologia omawianego pojęcia oraz jego słownikowe znaczenie. Uwzględniono zmiany i przesunięcia w obrębie definicji w słownikach dawnych i współczesnych oraz wyszczególniono elementy nadrzędne i figurujące we wszystkich definicjach oraz elementy różnicujące poszczególne opisy haseł słownikowych. Czwarty rozdział stanowi najobszerniejszą i jedną z najważniejszych części pracy. Został w nim omówiony problem profilowania leksemu naród i wyrazów pokrewnych we współczesnej polszczyźnie. Ta część pracy jest podzielona na podrozdziały, w których przedstawiono sposób rozumienia i konceptualizowania pojęcia naród oraz wyrazów z nim związanych (wspólnotą etymologiczną lub semantyczną) w dyskursach: narodowo-prawicowym, kościelno-katolickim, nacjonalistycznym, liberalno-demokratycznym, lewicowym i feministycznym. W rozdziale tym przedstawiono nieetyczne zabiegi językowe związane z profilowaniem pojęcia. Ta część pracy ma na celu ukazanie szkodliwości ideologicznych zabiegów – zarówno zawłaszczania, jak i unieważniania pojęć nazywających wartości. W tym rozdziale zostały również opisane takie leksemy jak patriotyzm i nacjonalizm, których wykorzystanie ma wpływ na profilowanie wartości, jaką jest naród. Rozdział piąty stanowi próbę ukazania pojęć naród i narodowy ponad podziałami stricte ideologicznymi, które omówione zostały w poprzednich częściach pracy. Naród w rozumieniu zwykłych użytkowników języka nie stanowi bowiem wartości, o którą musi nieustannie toczyć się ideologiczna wojna. W rozdziale szóstym opisany został wpływ poczucia tożsamości i identyfikacji społecznej na kształt pojęcia naród we współczesnej polszczyźnie. Część ta oparta jest na wybranych badaniach socjologicznych i społecznych przeprowadzonych w ciągu ostatnich trzydziestu lat. Rozdział siódmy stanowi próbę analizy porównawczej badań ASA z lat 1990, 2000 i 2010 dotyczących narodu i badań przeprowadzonych w 2023 roku przez autorkę niniejszej dysertacji. W tej części pracy opisane zostały zmiany, które zaszły na przestrzeni lat w rozumieniu pojęcia narodu jako wartości oraz przyczyny tych zmian. W podsumowaniu pracy zostały zaprezentowane wnioski wynikające z analizy pojęcia naród we współczesnej polszczyźnie, zarówno w dyskursach publicznych, jak i potocznym jego rozumieniu. |
| dc.abstract.pl | This paper is a pragmalinguistic analysis of the concept of ‘nation’ in contemporary Polish language. A strictly linguistic description of the concept does not give a complete picture of its functioning in various types of discourses, neither does it provide an answer to the question of the causes of changes in the axiological value of the word ‘nation’ in media statements. Pragmalinguistic analysis, on the other hand, makes it possible not only to discover ways of profiling and modifying the meaning of the lexeme, but also allows us to point out at least some of the reasons for the use of treatments that affect the understanding of the lexemes‘nation’, ‘national’ and their seemingly natural and obvious connections with the words ‘patriotism’ and ‘society’. It also uncovers the reasons for treating the nation as a value and anti-value. The attempted description was based on dictionary material, journalistic texts from 2010-2023 andsurvey research. This allowed the picture of the nation to become complete – it includes both the understanding of the concept by opinion centers and ordinary users of the language. The work is divided into nine parts. The first is an introduction to the subject, which presents the topic of the dissertation and the objectives of the dissertation. In addition, it discusses the current state of research and activities concerning the analysis of the concept of nation undertaken by linguists. The first two chapters present the etymology of the term in question and its dictionary meaning. Changes and shifts within the definitions in ancient and modern dictionaries are taken into account, the elements overriding and appearing in all definitions are listed, as well as the elements differentiating individual descriptions of dictionary entries. The fourth chapter is the most extensive and one of the most important parts of the work. It discusses the problem of profiling the lexeme 'nation' and related words in modern Polish. This part of the work is divided into subsections, which present the way of understanding and conceptualizing the concept of nation and words related to it (etymological or semantic community) in the following discourses: national-right, church-Catholic, nationalist, liberal-democratic, leftist and feminist. The chapter outlines the unethical linguistic procedures involved in profiling the term. This part of the work aims to show the harmfulness of ideological treatments - both appropriating and invalidating concepts that name values. This chapter also describes such lexemes as ‘patriotism’ and ‘nationalism’, the use of which affects the profiling of the value of the nation. Chapter five is an attempt to show the concepts of 'nation' and 'national' beyond the strictly ideological divisions discussed in the previous sections of the paper. This is because the nation, as understood by ordinary language users, is not a value over which an ideological war must be constantly fought. The sixth chapter describes the influence of the sense of identity and social identification on the shape of the concept of nation in modern Polish. This part is based on selected sociological and social studies conducted over the past thirty years. The seventh chapter attempts a comparative analysis of the 1990, 2000 and 2010 ASA surveys on the value of the nation and the 2023 survey conducted by the author of this dissertation. This part of the dissertation describes the changes that have occurred over the years in the understanding of the concept of nation as a value and the reasons for these changes. In the conclusion of the dissertation, conclusions resulting from the analysis of the concept of nation in contemporary Polish, both in public discourses and in colloquial understanding of it, are presented. |
| dc.affiliation.department | Wydział Polonistyki |
| dc.contributor.author | Sieczkowska, Urszula |
| dc.date.accessioned | 2023-11-13T13:39:54Z |
| dc.date.available | 2023-11-13T13:39:54Z |
| dc.date.defence | 2023-11-22 |
| dc.date.issued | 2023-11-13 |
| dc.description.additional | Link archiwalny https://depotuw.ceon.pl/handle/item/4751 |
| dc.description.promoter | Cegieła, Anna |
| dc.identifier.uri | https://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/4751 |
| dc.language.iso | pl |
| dc.rights | ClosedAccess |
| dc.subject.pl | profilowanie |
| dc.subject.pl | antywartości |
| dc.subject.pl | wartości |
| dc.subject.pl | pragmalingwistyka |
| dc.subject.pl | dyskurs |
| dc.subject.pl | naród |
| dc.subject.pl | profiling |
| dc.subject.pl | anti-values |
| dc.subject.pl | values |
| dc.subject.pl | pragmalinguistic |
| dc.subject.pl | discourse |
| dc.subject.pl | nation |
| dc.title | Analiza pragmalingwistyczna pojęcia ‘naród’ we współczesnej polszczyźnie |
| dc.title.alternative | Pragmalinguistic analysis of the concept of ‘nation’ in contemporary Polish language |
| dc.type | DoctoralThesis |
| dspace.entity.type | Publication |