Modus operandi sprawców przestępstw kradzieży z włamaniem

Istotą rozważań w pracy stało się ukazanie przydatności wykorzystywania modus operandi w kontekście jednego z najczęściej popełnianych w Polsce przestępstw przeciwko mieniu - kradzieży z włamaniem. W strukturze przestępstw kryminalnych kradzież z włamaniem zajmuje pozycje dominującą i należy do kategorii przestępstw kwalifikowanych przez Policję jako szczególnie monitorowane . Włamywacze i ich niechlubny dorobek jako negatywne zjawisko społeczne występują na terenie całej Europy i jak wskazują dane statystyczne w całej Unii Europejskiej popełnianie przestępstw przeciwko mieniu ma tendencję wzrostową a w latach 2007-2012 odnotowano o 14% więcej kradzieży z włamaniem w państwach członkowskich UE. W badaniach statystycznych przeprowadzonych przez Eurostat w latach 2002 - 2012, Polska pod względem liczby popełnianych przestępstw kradzieży z włamaniem zajmuje znaczącą pozycje. Przestępczość przeciwko mieniu w porównaniu z pozostałymi krajami UE stanowi w naszym kraju poważny problem. Potwierdzają to również statystyki prowadzone przez Komendę Główną Policji, w latach 1999 – 2015 na terenie Polski średnio każdego roku dokonywanych jest około 200 tys. przestępstw kradzieży z włamaniem . Obserwacja sytuacji w przestępczości kryminalnej, a zwłaszcza w przestępczości przeciwko mieniu, pozwala ujawnić pewne trendy. Mimo, że w ciągu ostatniej dekady w Polsce można zauważyć tendencję spadkową to w 2015 roku ustalono, że w ciągu doby na terenie kraju miało miejsce 251 takich zdarzeń, a więc statystycznie w 2015 roku w ciągu godziny, dochodziło do 10 czynów kwalifikowanych jako kradzież z włamaniem . Niestety poziom wykrywalności sprawców kradzieży z włamaniem jest niepokojąco niski. W roku 2015 r. wykryto sprawców w zaledwie 31,6% przestępstwach kradzieży z włamaniem popełnionych w całej Polsce, co i tak jest niemal rekordowym wynikiem wykrywalności w ostatnim dziesięcioleciu. Taki stan rzeczy w dużym stopniu wpływa na zaufanie społeczeństwa do organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Tymczasem to właśnie w przypadkach kradzieży z włamaniem wiedza o sposobie działania sprawców może być wykorzystywana w przeciwdziałaniu przestępczości przeciwko mieniu przy użyciu potencjalnych nośników modus operandi jako narzędzia wykrywczego. W Polsce za przestępstwo ścigane z art. 279 §1 k.k. skazuje się rocznie kilkanaście tysięcy osób. Na podstawie danych opracowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości liczba osób prawomocnie skazanych w zestawieniu z ilością stwierdzonych przestępstw znacznie odbiega od siebie. I dla porównania w 2015 roku w całym kraju stwierdzono ponad 91 tys. przestępstw kradzieży z włamaniem, a prawomocnie skazanych za to przestępstwo w tym samym roku zostało jedynie około 13 tys. sprawców. Skuteczność postępowania organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących przestępstwa kradzieży z włamaniem traktowana jest jako wykładnik sprawności działania policji, prokuratury i sądów. Z tego względu niebagatelne znaczenie ma wykorzystanie wartości dowodowej modus operandi w postępowaniu karnym przestępstw przeciwko mieniu. Aby w praktyce stworzyć sylwetkę współczesnego sprawcy kradzieży z włamaniem oraz ustalić, czy organy prowadzące postępowania w sprawach o przestępstwo z art. 279 §1 k.k. podejmują czynności zmierzające do wykorzystania sposobu działania sprawcy w prowadzanych postępowaniach, powstała uzasadniona potrzeba przeprowadzenia badań i analizy tego negatywnego społecznie zjawiska. Zagadnienie przestępstwa kradzieży z włamaniem jak i przydatność wykorzystania modus operandi współczesnych włamywaczy zarówno w znaczeniu wykrywczym oraz procesowym nie doczekały się do tej pory szerszego opracowania o charakterze empirycznym. Z. Bożyczko, autor jednej z nielicznych a zarazem najobszerniejszej monografii o przestępstwie kradzieży z włamaniem poddał gruntownej analizie aspekty związane zarówno z techniką jak i taktyką działania sprawców włamań. Jednak przedstawione przez autora wnioski dotyczące problemu kradzieży z włamaniem w Polsce oparte są na badaniach, które prowadzone były w latach sześćdziesiątych i dużym stopniu są już nieaktualne. Dynamiczny postęp techniczny na przestrzeni ostatnich kilku dziesięcioleci, którego pokłosiem stały się nowe rozwiązania w zabezpieczeniu i ochronie mienia sprawił, że szerokim przeobrażeniom uległy również metody oraz narzędzia wykorzystywane przez sprawców włamań. We współczesnej literaturze kryminalistycznej pojawiło się niewiele publikacji poruszających przedmiotową problematykę i najczęściej przedstawiają one zagadnienie przestępczości przeciwko mieniu w sposób selektywny w kontekście jedynie wybranych aspektów. Tymczasem zmianom uległy zarówno taktyczne jak i techniczne metody postępowania sprawców kradzieży z włamaniem. Profesjonalizacja działań przestępczych przy wykorzystaniu najnowszych zdobyczy technicznych, znajomość metod oraz środków działań organów ścigania kształtują sylwetkę współczesnego włamywacza. Taki stan rzeczy stał się podstawą do zaktualizowania wiedzy o sposobie działania współczesnych sprawców włamań w formie przedmiotowej pracy. Celem dysertacji jest zilustrowanie taktycznych i technicznych elementów działania współczesnego włamywacza przy wykorzystaniu jako środka identyfikującego modus operandi sprawcy. W zwalczaniu kradzieży z włamaniem, tak jak w zwalczaniu innych rodzajów przestępstw, istotną rolę odgrywa znajomość postępowania sprawców przed popełnieniem czynu przestępnego, w trakcie jego dokonania, a także po jego popełnieniu. Wszechstronna znajomość tych elementów pozwala stworzyć miarodajną i kompleksową sylwetkę współczesnego włamywacza i określić jego metody działania w dokonywaniu przestępstwa. Obraz obecnej przestępczości przeciwko mieniu byłby wypaczony, gdyby pominąć w nim immamentny element, jakim jest proces identyfikacji sprawcy na podstawie modus operandi, przy wykorzystaniu jego przydatności także w postępowaniu karnym. Aby ustalić, czy organy ścigania prowadzące postępowania w sprawie przestępstw kradzieży z włamaniem podejmują czynności zmierzające do ustalenia sposobu działania sprawcy oraz jak w praktyce wiedza ta wykorzystywana jest w postępowaniach karnych, przeprowadzono badania aktowe postępowań zakończonych prawomocnym wyrokiem dotyczących przestępstw ściganych za art. 279 k.k. Prowadzone badania aktowe, które łącznie objęły około 1200 akt, z czego po selekcji uwzgledniającej miejsce włamania wyłoniono jako właściwą próbę badawczą 657 spraw przeciwko oskarżonym o przestępstwo kradzieży z włamaniem, miały na celu uzyskanie odpowiedzi m. in. na pytania: kim jest współczesny włamywacz? Czym zajmuje się na co dzień? Jaki rodzaj obiektu najczęściej jest przedmiotem włamania? O jakiej porze dokonywane są na ogół włamania? Jak przełamuje zabezpieczenia? Jaki rodzaj mienia najczęściej jest przedmiotem kradzieży? W jaki sposób sprawca został wykryty? Szczególną uwagę zwrócono na taktyczne i techniczne elementy działania sprawców przy uwzględnieniu trójfazowości dokonywania przestępstw kradzieży z włamaniem. Poddano ocenie stadialność w postępowaniu sprawcy wyróżniając poszczególne nośniki modus operandi z uwzględnieniem zjawiska perseweracji. Podjęto również próbę odpowiedzi na pytanie, jaki wpływ mają oględziny na modus operandi i na dalszy etap procesu identyfikacji i dowodzenia przestępstw przeciwko mieniu. Ponadto, analiza procesu wykrywczego sprawców przestępstw kradzieży z włamaniem wymagała zastosowania innych metod badawczych. Aby udzielić odpowiedzi na pytanie, jaki wpływ mają oględziny na ustalenie modus operandi i dalszy etap procesu identyfikacji i dowodzenia przestępstwa, przeprowadzono 30 wywiadów z funkcjonariuszami policji z komórki organizacyjnej odpowiedzialnej za zwalczanie przestępczości przeciwko mieniu Komendy Miejskiej Policji w Krakowie. Respondenci odpowiadali na pytania zawarte w kwestionariuszu. Pytania dotyczyły zmiennych w zakresie taktyki techniki działania sprawców w oparciu o prowadzone czynności wykrywacze po ujawnieniu przestępstwa i materiał operacyjny. Przeprowadzone badania stanowią podstawę do analizy i oceny zjawiska kradzieży z włamaniem do obiektów zamkniętych, odnośnie nowych metod taktycznych i technicznych włamań, co posłużyło do opracowania statystycznej sylwetki współczesnego włamywacza. Wybór tematu, który obrano za przedmiot pracy, jak już wspomniano, związany jest zarówno z analizą możliwości wykorzystania modus operandi w procesie wykrywania sprawców włamań, jak i dowodzenia przestępstw przeciwko mieniu. Na tej podstawie opracowano poszczególne cele pracy: Omawiana w pracy problematyka modus operandi sprawców kradzieży z włamaniem została usystematyzowana w VIII rozdziałach. Przykładanie wysiłku do precyzyjnego ustalenia sposobu działania sprawców włamań, nie miałoby sensu, gdyby nie można było tych ustaleń wykorzystać w toku postępowania karnego, w związku z tym pierwszy rozdział pracy (Kwalifikacja prawna przestępstwa kradzieży z włamaniem a modus operandi) to prawnokarna ocena czynu przestępstwa kradzieży z włamaniem w doktrynie i orzecznictwie z uwzględnieniem pojęcia obiektu zamkniętego, przełamania zabezpieczeń oraz ustawowych znamion przestępstwa kradzieży z włamaniem. W dalszej części tego rozdziału omówiono związek modus operandi z wybranymi konstrukcjami prawa karnego. Aby zbudować należytą podstawę teoretyczną do analizy wyników badań o technice i taktyce sposobu działania sprawców włamań w kolejnym rozdziale pracy (Pojęcie i determinanty modus operandi) przeanalizowano proces ewolucji tego zagadnienia, definicję i znaczenie terminu modus operandi. Ze względu na to, że czynniki kształtujące sposób działania są zróżnicowane i w odmiennym stopniu wpływają na zachowanie sprawcy w sytuacji popełnienia przestępstwa, przedstawiono klasyfikację czynników determinujących modus operandi sprawców włamań. Wyniki badań dotyczące sposobu działania współczesnych włamywaczy najobszerniej przestawiono w rozdziale III i IV pracy ( Taktyka i technika działania sprawców włamań a modus operandi). Przeprowadzono szczegółową analizę elementów taktycznych działania włamywaczy w zakresie prowadzenia wywiadu przed włamaniem, czynników wpływających na dobór miejsca i czasu włamania, działania włamywaczy w grupie bądź pojedynczo, a także stosowanych środków kamuflażowych czy wykorzystania alibi w przypadku zatrzymania. Aby ustalić, czy sposób działania sprawców włamań zawiera typowe elementy zachowań dla odtworzenia modus operandi, podjęto próbę skatalogowania narzędzi, jakimi posługują się sprawcy, scharakteryzowano rodzaj pokonywanych przez sprawców przeszkód chroniących dostęp do obiektów oraz precyzyjnie opisano sposób i metody dokonywania włamań na podstawie badanych spraw sądowych oraz wywiadów prowadzonych z funkcjonariuszami Wydziału Kryminalnego KMP w Krakowie. Obraz współczesnej przestępczości przeciwko mieniu byłby niekompletny, gdyby w trakcie prowadzonych badań aktowych pominąć jej immamentny element, którym jest sam przedmiot zaboru. W rozdziale Przedmiot zaboru a modus operandi przedstawiono katalog utraconego mienia, które najczęściej jest przedmiotem zamachu przestępczego z uwzględnieniem sumy poniesionych strat w wyniku kradzieży z włamaniem. Poddano również rozważaniom wpływ i rolę wiktymologiczną pokrzywdzonych przy ustalaniu modus operandi na wynik postępowania karnego. W trakcie prowadzonych badań podjęto próbę ustalenia możliwie jak największej liczby cech i zachowań, które charakteryzują sprawców kradzieży z włamaniem uwzględniając m.in. płeć, wiek, stan cywilny, wykształcenie, zatrudnienie czy uprzednią karalność. Bez wątpienia indywidualne cechy sprawcy mają wpływ na jego zachowanie w trakcie dokonywania przestępstwa, a zatem także na modus operandi. Na tej podstawie sporządzono statystyczny portret współczesnego włamywacza w oparciu o osobo - poznawcze cechy sprawców włamań objętych badaniami aktowymi ( Indywidualne cechy sprawcy włamania a modus operandi). Ustalenie, jaki był modus operandi sprawcy przestępstwa kradzieży z włamaniem w sposób niebudzący zastrzeżeń możliwy jest tylko przy zachowaniu odpowiednich zasad taktycznych. Jedną z najważniejszych reguł taktycznych przy ustalaniu sposobu działania włamywacza jest konieczność prowadzenia ustaleń na podstawie różnych źródeł informacji, co jest podstawą rozważań rozdziału VII (Źródła informacji o modus operandi sprawców kradzieży z włamaniem). Zawarto w nim opis najważniejszych zagadnień związanych z wykorzystaniem najbardziej przydatnych źródeł wiedzy o sposobie działania sprawcy włamań, szczególnie oględzin miejsca przestępstwa, przesłuchania świadka, pokrzywdzonego oraz oskarżonego. W ostatnim rozdziale pracy zostały omówione metody wykorzystania modus operandi sprawców kradzieży z włamaniem w pracy wykrywczej organów ścigania oraz w postępowaniu dowodowym. Poruszone zostały zagadnienia dotyczące modus operandi w związku z znaczeniem śladów kryminalistycznych w procesie wykrywczym, wykorzystaniem ekspertyz kryminalistycznych, budowaniem wersji kryminalistycznych, profilowaniem i typowaniem sprawców na podstawie modus operandi, a także wykorzystaniem modus operandi jako elementu dowodu poszlakowego w procesie dowodzenia przestępstw kradzieży z włamaniem. Wielość oraz zróżnicowanie korelacji występujących pomiędzy poszczególnymi elementami wskaźnikowymi modus operandi sprawia, że jednoznaczna charakterystyka współczesnego włamywacza jest niezmiernie trudna. Wybór obiektu, kierunek ataku, sposób przełamania zabezpieczeń, pora włamania a także narzędzia, jakimi posługują się sprawcy, mają istotny związek z wiekiem, płcią, wykształceniem, zawodem czy uprzednią karalnością. W pracy zostały wskazano możliwie wszystkie elementy taktyczne i techniczne zachowań współczesnych sprawców włamań. Na podstawie wielogodzinnych wywiadów i ankiet, omówiono różnorodne aspekty sposobu działania włamywaczy, dostrzegane również przez funkcjonariuszy policji. Oprócz zestawienia statystycznego, którym posłużono się do budowy sylwetki typowego włamywacza, przeprowadzono autorską korelację poszczególnych elementów zachowań oraz indywidualnych cech sprawców kradzieży z włamaniem. Nie ulega wątpliwości, że tworzą one cenne źródło informacji o modus operandi. Siedem złotych pytań, których katalog stanowią także poszczególne rozdziały pracy o współczesnych przestępcach i przestępstwie kradzieży z włamaniem w Polsce, tworzą sylwetkę aktualnego i najbardziej rozpowszechnionego sprawcy kradzieży z włamaniem z uwzględnieniem jego modus operandi, stąd w ramach podsumowania posłużono się modelem tak ważnej reguły dla kryminalistyki. Co jest celem włamania? Wyniki badań dotyczące rodzaju obiektów będących celem zamachu przestępczego sprawców kradzieży z włamaniem wykazały, że współczesny włamywacz preferuje na ogół obiekty mieszkalne oraz obiekty gospodarcze służące do przechowywania przedmiotów i towarów. W przypadku obiektów mieszkalnych są to najczęściej domy jednorodzinne, jednak warto wspomnieć, że włamań do mieszkań na osiedlach blokowych odnotowano również stosunkowo dużo. Choć w dziedzinie techniki zabezpieczeń mienia zauważyć można dynamiczny postęp, czego efektem są wciąż powstające nowe konstrukcje zamków, drzwi i okien antywłamaniowych, a nawet stosowany coraz częściej i na szerszą skalę monitoring, to jednak ochrona obiektów mieszkalnych opiera się głównie na zabezpieczeniach standardowych i coraz częściej wykorzystywanych zabezpieczeniach elektronicznych, zwłaszcza w domach jednorodzinnych. Ochrona mienia przy użyciu bardziej zaawansowanej techniki, typu zabezpieczenia specjalne, to głównie domena obiektów handlowo – usługowych. Powszechnie atakowane obiekty gospodarcze, to na ogół piwnice w blokach i domach, garaże oraz altany działowe. Obiekty tego typu są najgorzej zabezpieczane i całkowicie pozbawione zabezpieczeń elektronicznych i specjalnych, a również poziom zabezpieczeń standardowych jest stosunkowo niski, stąd relatywna łatwość przełamywania barier ochronnych w tego rodzaju obiektach sprzyja nasileniu i intensywności dokonywania włamań. Gdzie sprawcy dokonują włamań? Uzyskane wyniki badań Jednak wyniki badań wykazały, że z przytłaczającą przewagą sprawcy dokonują przestępstw w centrum miasta. Rzadziej ma to miejsce w pobliżu granicy administracyjnej miasta, a prawie w ogóle nie włamywano się do obiektów położonych z dala od innych zabudowań. Wyjaśnienie, dlaczego włamywacze częściej dokonują przestępstw w obrębie centrum miast nie jest związane wyłącznie z właściwością miejscową Sądu Rejonowego w Krakowie, którego obszar chociaż obejmuje tereny zurbanizowane, to jednak jego znaczącą część stanowią również obiekty położone poza centrum. Taka tendencja wynika przede wszystkim z dużego skupienia i nagromadzenia obiektów na małym obszarze. Zdecydowana większość budynków mieszkalnych, w tym osiedli blokowych, obiektów handlowo - usługowych, obiektów gospodarczych służących do przechowywania towarów czy obiektów biurowych, administracyjnych i kulturowo-religijnych usytułowana jest na obszarach mocno zurbanizowanych, a więc sprawcy mają szersze spektrum do działań przestępczych. Poza tym, w dużych miastach nagromadzenie obiektów, a także spora przepływowość osobowa, jak i anionowość życia w znacznym stopniu sprzyjają tego typu przestępstwom. Obiekty, do których dokonywano włamań najczęściej znajdują się na ogół na terenie zurbanizowanym, a więc są to mieszania na osiedlach blokowych oraz obiekty gospodarcze służące do przechowywania przedmiotów i towarów w tym szczególnie piwnice i garaże osiedlowe. Kiedy na ogół dochodzi do włamań? Podsumowując taktyczny element działania sprawców włamań, jakim jest czas popełnienia przestępstwa, w pierwszej kolejności należy odnieść się do wywiadu przed włamaniem, gdyż od tej czynności w dużym stopniu zależy pora w jakiej dokonuje się przestępstw kradzieży z włamaniem. Obserwacja obiektu włamania, rozpoznanie przestrzeni wokół obiektu, zidentyfikowanie słabych punktów w jego zabezpieczeniu, oszacowanie wartości mienia będącego przedmiotem zamachu przestępczego, a także posiadanie wiedzy na temat zwyczajów i rytmu postępowania osób znajdujących się w obiekcie, to części składowe wywiadu prowadzonego przez sprawców przed włamaniem. Stwierdzono, że większość włamywaczy przed włamaniem prowadzi mniej lub bardziej zaawansowane czynności mające na celu pozyskanie jakichkolwiek informacji, które umożliwią przeprowadzenie włamania, a najczęściej formy wywiadu mają postać obserwacji samego obiektu. Stosunkowo rzadko prowadzony jest wywiad w sposób systematyczny i stały, przy zachowaniu wszystkich wskazanych wyżej elementów wywiadowczych. W analizowanych sprawach sądowych ustalanie dobowego rytmu obecności domowników lub personelu, przez bardziej wykwalifikowanych sprawców, odbywało się najczęściej przez pukanie do drzwi lub przy użyciu domofonu. Jednak najpowszechniejsza forma wywiadu ma na ogół charakter doraźny i zdawkowy, w postaci jednorazowej obserwacji samego obiektu w chwili, kiedy sprawca znajduje się w pobliżu potencjalnego miejsca włamania. Charakteryzując taktyczne elementy wywiadu włamywaczy warto też wspomnieć o rzadko występującej formie wywiadowczej, ale istotnej przy ustalaniu modus operandi sprawcy, jaką jest włamanie z tzw. „nadania”. Udzielenie informacji o obiekcie i mieniu nadającym się do popełnienia przestępstwa kradzieży z włamaniem odnotowano jedynie w kilku sprawach, choć powodem tego może być duża trudność w identyfikacji tego zjawiska, gdyż włamywacze nie chcą zdradzać swoich informatorów. Przy problematyce związanej z porą roku niestety nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi i wskazać określonej pory w skali całego zjawiska. Istnieją pewne przedziały czasowe najbardziej sprzyjające dokonywaniu danego rodzaju włamań i w pierwszej kolejności należy wyróżnić tendencję wynikającą z kwartalnego rytmu popełniania przestępstw. Najwięcej włamań ma miejsce na początku I oraz pod koniec IV kwartału roku, ze wskazaniem na wzrost ilości włamań w okresie wakacyjnym, kiedy panuje sezon urlopowy i w obiektach mieszkalnych nikt nie przebywa. Kradzież z włamaniem najbardziej kojarzy się z sprawcą, który działa nocą, co rzeczywiście potwierdziły wyniki badań, jednak różnica pomiędzy ilością przestępstw dokonanych w ciągu dnia nie jest szczególnie duża, stąd można wnioskować, że noc nie musi być najdogodniejsza porą dla działania włamywaczy. Jeśli sprawca decyduje się na włamanie w ciągu dnia, to najczęściej ma to miejsce w godzinach popołudniowych, jednak w przypadku pory nocnej włamania na ogół dokonywane są do godziny drugiej nad ranem. Podkreślić jednak należy, że pora włamania ma duży związek z rodzajem obiektu, gdyż obiekty handlowo – usługowe lub biurowe, administracyjne i kulturowo – religijne zazwyczaj atakowane są nocą pod nieobecność personelu lub pracowników. Nadmienić również warto, że wśród badanych spraw w pewnej grupie przestępstw, czas włamania odgrywał rolę drugorzędną. Mamy tutaj do czynienia z włamaniami, które zostały popełnione niejako z przypadku, bo zaistniała po temu sposobność i takimi, dla których pora przestępstwa była nie istotna ze względu na rodzaj obiektu lub jego położenie. Jak dokonano włamania? Nie ulega wątpliwości, że modus operandi nie jest statyczny jednak, aby zbudować obraz sposobu działania współczesnego sprawcy włamań należy przede wszystkim wskazać rodzaj pokonywanej przeszkody, a więc dopowiedzieć na pytanie którędy włamywacze najczęściej dostają się do obiektu. Okazuje się, że na ogół sprawcy przedostają się do obiektów przez drzwi, a nieco rzadziej przez okna lub drzwi balkonowe. Włamywacze incydentalnie dostają się do obiektów przez ścianę, sufit lub podłogę. Najbardziej popularną metodą włamania wśród sprawców, którzy pokonują zaporę materialną w postaci drzwi jest wyłamanie lub przełamanie zamka lub skobla. Popularność tej metody wynika z tego, że można z powodzeniem stosować ją bez większego doświadczenia i wiedzy o mechanizmach blokujących. Do przełamania zamka może wystarczyć zwykła wiertarka lub łom, choć część sprawców wykorzystuje również narzędzia specjalne typu „łamak”, aby przełamać wkładki profilowe w zamku. Sposób włamania przy zastosowaniu wskazanej metody zmierza do otwarcia lub usunięcia zabezpieczenia poprzez fizyczne unicestwienie albo uszkodzenie zamka, więc sprawcy z powodzeniem mogą również stosować przedmioty znajdujące się na miejscu zdarzenia typu kamień, cegła, deska lub drut. Stosunkowo często włamywacze wyważają drzwi lub przepiłowują kłódki, jednak bardzie zaawansowane sposoby włamania polegające na otwarciu zamka kluczem dorobionym lub innymi narzędziami specjalnymi przy zastosowaniu metod nieniszczących typu lockpicking lub bumping występują znacznie rzadziej. Jeśli kierunkiem ataku przestępczego są okna i drzwi balkonowe, włamywacze dostają się do obiektu przez zastosowanie najprostszej i najbardziej prymitywnej metody, jaką jest wybicie szyby. Do wybicia szyby sprawcy używają wszystkich możliwych narzędzi, choć również wykorzystują do tego celu dłoń lub nogę owiniętą w materiał. Stosunkowo rzadziej sprawcy dostają się do obiektu przez wyłamanie lub wyważanie okna lub drzwi balkonowych i to na ogół przy użyciu narzędzi zwykłych. Jak już wcześniej wspomniano, modus operandi sprawców włamań związany jest nie tylko z kierunkiem ataku przestępczego, ale pozostaje także w zależności z wiekiem sprawcy. Młodsi, mniej doświadczeni włamywacze, częściej dostają się do obiektów przez okna niż bardziej doświadczeni sprawcy. Wybicie szyby w tym przypadku nie wymaga posiadania szczególnych umiejętności i kwalifikacji, w przeciwieństwie do bardziej skomplikowanego otwarcia zamka w drzwiach. Włamywacze wprawdzie wykorzystują różne metody aby skutecznie forsować zabezpieczenia, jednak najbardziej powszechne są działania siłowe mające na celu otwarcie lub usuniecie zabezpieczenia przez jego fizyczne unicestwienie albo uszkodzenie. W konsekwencji, metody obierane przez sprawców to zazwyczaj metody niewymagające szczególnych umiejętności i realizowane przy użyciu prymitywnych narzędzi. Grupa sprawców kradzieży z włamaniem, którzy posługują się metodami nieniszczącymi za pomocą wytrychów, dorobionych kluczy lub metod impresyjnych stanowi zdecydowaną mniejszość. Proces rekonstrukcji sposobu działania sprawcy zaczyna się już od wstępnych czynności na miejscu zdarzenia, jednak najistotniejsza rola w uzyskaniu wiedzy o modus operandi w przypadku przestępstwa kradzieży z włamaniem przypada rzeczowym źródłom informacji uzyskanych na podstawie prowadzonych oględzin miejsca przestępstwa. Analiza zgromadzonego materiału badawczego wskazała, że oględziny w znacznym stopniu umożliwiają ustalenie modus operandi sprawcy włamania. Należy jednak podkreślić, że cennym źródłem informacji na temat sposobu działania włamywaczy mogą być również zeznania świadka, pokrzywdzonego lub samego sprawcy. Zdarza się, że oskarżony sam opisuje swoje metody dokonywania włamań lub przypadkowy świadek zauważył sprawcę w trakcie przestępstwa. W przypadku przesłuchania pokrzywdzonego, odtworzenie modus operandi sprawcy może dotyczyć na przykład czasu, w którym włamywacz dostał się do obiektu lub rodzaju mienia, jakie zostało skradzione. W praktyce policyjnej panuje swoista „inklinacja” do przewartościowywania znaczenia śladów daktyloskopijnych w przekonaniu, że wyłącznie ich funkcja identyfikacyjna doprowadzi do ustalenia sprawcy. W postępowaniach przygotowawczych nie przykłada się należytej wagi do ustalania modus operandi sprawcy na podstawie śladów kryminalistycznych, jednocześnie bagatelizując jego funkcję wykrywaczą i rezygnując z poszukiwania innych śladów kryminalistycznych. Tymczasem najważniejsze informacje o modus operandi sprawcy zawarte są przede wszystkim w ujawnionych i zabezpieczonych śladach, a za najbardziej wartościowe dla ustalania sposobu działania sprawcy przestępstwa kradzieży z włamaniem uznać należy rzeczowe źródła informacji pozostawione na miejscu zdarzania, a szczególnie miejsce sforsowania zabezpieczeń. Choć przy ustalaniu modus operandi sprawców włamań szczególną uwagę powinno się poświecić ujawnianiu i zabezpieczaniu śladów mechanoskopijnych, gdyż przedstawiają one największą wartość w procesie odtwarzania sposobu działania włamywacza przy przełamywaniu zabezpieczeń, nie można pominąć innych, niemniej ważnych śladów kryminalistycznych. Rekonstrukcję modus operandi umożliwiają również ślady: treseologiczne (np. określające sposób działania sprawcy się w trakcie włamania, ilość sprawców, a także kierunek przyjścia i odejścia), daktyloskopijne (np. mogą udzielić odpowiedzi na pytanie, którędy dostał się do obiektu, jeśli nie ujawniono innych śladów, jakie i z jaką intensywnością sprawca przeszukiwał pomieszczenia, jakich dotykał przedmiotów), fizyko – chemiczne (np. umożliwią identyfikację drobin szkła pozostawionego przez sprawcę), osmologiczne (np. ustalenie związku z zdarzeniem i jego uczestnika, co pozwala w dużym stopniu na rekonstrukcję zdarzenia przestępczego i samego modus operandi sprawcy). Czynnikiem mogącym mieć wpływ na niską wykrywalność sprawców włamań przy wnioskowaniu organów procesowych, co do poszczególnych elementów rozpatrywanych czynów, jest alarmująco niski stosunek ilości ekspertyz kryminalistycznych w stosunku do zabezpieczanych śladów. Tymczasem ekspertyzy kryminalistyczne dostarczają organom procesowym informacji, będących w istocie bezpośrednią rekonstrukcją modus operandi. Najczęściej wykonywano ekspertyzy traseologiczne, mechanoskopijne i daktyloskopijne i choć prowadzone badania potwierdziły zależność pomiędzy najczęściej ujawnianymi śladami na miejscu włamania z przeprowadzonymi ekspertyzami kryminalistycznymi, to jednak ich liczba jest stosunkowo niska. W tym przypadku rola biegłego w odtwarzaniu sposobu działania sprawcy nie powinna się ograniczać jedynie do przeprowadzania ekspertyz, lecz także uczestniczenia w niektórych czynnościach procesowych mających na celu uzyskanie lub weryfikację informacji o modus operandi. Wpływ modus operandi, jako środka identyfikacji sprawców kradzieży włamaniem ma przede wszystkim zastosowanie w tworzeniu wersji kryminalistycznych. Sposób działania może stanowić jedną z podstaw mających duże znaczenie w budowaniu wersji. Pomiędzy pojęciem wersji kryminalistycznej a zagadaniem modus operandi występuje sprzężenie zwrotne, gdyż sposób działania może być zarówno przedmiotem, jak i podstawą wersji. Tak więc tworzenie wersji na podstawie modus operandi sprawcy połączone z analizą weryfikującą i potwierdzającą informacje na temat zachowania się sprawcy przy wykorzystaniu rejestrów modus operandi jest cennym narzędziem wykrywczym sprawców przestępstw kradzieży z włamaniem. Ustalenia na podstawie modus operandi mogą być również wykorzystane do pracy wykrywczej i posłużyć do profilowania kryminalnego i typowania sprawcy kradzieży z włamaniem. Z punktu widzenia taktyki kryminalnej, informacje o sposobie działania sprawcy mogą być wykorzystane w charakterze wykrywczym w postępowaniach dotyczących kradzieży z włamaniem na podstawie wnioskowań o cechach sprawcy włamania opartych na analizie modus operandi oraz weryfikacji uzyskanej wiedzy o modus operandi, poprzez zestawienie zbudowanego profilu sprawcy z zebranymi i usystematyzowanymi w bazie danych informacjami o podobnych sprawach lub okolicznościach. Jednak modus operandi sprawców włamań ma nie tylko istotne znacznie wykrywcze, ale również dowodowe i może stanowić podstawę do ustaleń na płaszczyźnie karnomaterialnej. Pomimo, że w tylko w kilku sprawach Sąd Rejonowy w Krakowie wydał wyrok oparty na dowodach bezpośrednich, które zostały wzmocnione przez modus operandi, przypisując sprawcy wielokrotne dokonanie przestępstw, nie ulega wątpliwości, że rekonstrukcja sposobu działania sprawców włamań może być wykorzystana w procesie dowodzenia, jako jedno z ogniw dowodu poszlakowego. Modus operandi sprawców włamań może więc stanowić pełnoprawny element dowodu poszlakowego o znaczeniu zarówno wykrywczym, jak i dowodowym.

Burglary is a very serious crime against property. In the European Union this kind of crime is increasing and in the last years the number of burglaries in the EU countries has increased by 14%. In one year in Poland on average around 200 thousand burglaries are committed and in 2015 statistically there were 10 burglaries per hour. Organised criminal groups use new and more advanced break-in methods. There are more and more burglaries and burglars often cooperate with fences. I chose this topic because in the last 40 years there hasn’t been a comprehensive publication about burglary methods. The last such publication by Bożyczko called “Burglary and the criminal offender” is out-of-date because it is based on research conducted in the 1960s. The profile of the contemporary burglar is different now. Another problem is a very low detection rate for this type of crime. In 2015 only around 30% of burglaries were solved, which is still a record detection rate in the last decade. Also there are too few convictions: in 2015 in Poland over 91 thousand burglaries were reported but only 13 thousand legally valid sentences were given in the same year. So we have a problem both with solving crimes and proving that criminal offenders are guilty. That is why in my work I use the concept of modus operandi. It’s a tool to find criminals and prove their guilt, especially in the case of burglars. If we know the modus operandi, we can create a profile of the burglars and identify the offender. Modus operandi, as a way to identify offenders, literally means method of operation. Answering the question how the crime was committed allows to define many features of the offender, which will help to identify them in the end. Actions that we repeat lead to a routine or even a habit that we stop noticing with time. For example, a burglar only breaks into detached houses using only lockpicking. Registering this kind of MO not only makes it possible to connect several burglaries to one criminal offender, but also to find and convict that offender. To build a contemporary profile of the burglar, I conducted my research using 1200 acts – burglary cases from years 2010-2014. I want to answer the following questions: Who is the modern burglar? What is their official employment? What is the most popular target for burglars? What time do most of burglaries happen? How do burglars break in? How do the police find the offenders? What proofs made it possible to convict the burglar? The next method of research was interviewing police officers. I conducted 31 interviews with police officers from Kraków Police Headquarters about their operational information about burglars. They shared information that was absent from the acts. For example, they offered details about the famous case of a painter’s house that was broken into in Kraków, using the so-called „double tears” method. “Double tears” means you cry twice – once when someone dies and then when the house is burgled. The whole work contains 8 chapters. The first chapter is about the classification of burglaries in the Penal Code, what we mean by burglary in the doctrine and what consequences there are. The second chapter is about the concept of modus operandi and its determinants. I presented the etymology and definition of the modus operandi concept and discussed the division of a crime into three phases: preparing, committing the crime and erasing trace evidence. Perseveration and factors that can influence the creation of modus operandi have also been discussed. Chapters 3 and 4 present research results about tactical and technical methods of burglars’ operations. Here we will find the answers to the seven golden questions of criminalistics about burglars. So: • What is the purpose of the burglary? • Where do burglars break in? • When do burglaries generally take place? • How was the burglary committed? • Why was the burglary committed? • What kind of tools does the burglar use to override safety measures? • Who then is a contemporary burglar? The following chapter is about stolen property and financial loss: what burglars are most interested in, what they do with stolen property (burglar and fence), the role or significance of the victim. For example, burglars most often steal money. Then, in chapter 5 I analyze the profile of the burglar: sex, age, marital status, education, employment, criminal record and their methods of operation. Based on this I create a statistical profile of the contemporary burglar. I also investigated connections among different aspects and created correlations. For example, how the offender’s age is connected with the time of the burglary. Chapter 6 includes the most important information sources about modus operandi, e.g. the crime scene, trace evidence, interviews with witnesses, interrogation. In chapter 7 I also discuss the importance of particular kinds of trace evidence and forensic examinations for modus operandi. The last chapter is about expert opinions which are given during trials. I discussed building forensic hypotheses, profiling and identifying the suspect. Finally, I discussed using modus operandi as an element of legal proceedings.