Nieznana edycja dzieła Jeana-Francoisa Neufforge’a ze zbiorów króla Stanisława Augusta. Czy pierwszy polski wzornik do architektury cywilnej dla szkół ?

W artykule podjęto próbę ustalenia autora, nakładcy, wydawcy, a także celu publikacji przechowywanego w zbiorach Gabinetu Rycin BUW anonimowego wzornika architektonicznego, złożonego ze 116 rycin będących kopiami z słynnego dzieła J.F. Neufforge'a "Recueil élémentaire d'architecture [...]". Jego wieloegzemplarzowość (pierwotnie 23 tomy), temat, dobór i układ materiału każą dopatrywać się w tym wydawnictwie podręcznika lub wzornika do kursu architektury cywilnej. Nakładcą wzornika był król Stanisław August, na co wskazują pochodzące z jego kolekcji 38 miedziorytnicze matryce do niniejszego woluminu. Natomiast użyta w oprawach makulatura wydawnicza z lat 1766 i 1768 - pochodząca z królewskiej drukarni księży Pijarów określa prawdopodobną datę i miejsce druku, które w połączeniu z tematem dzieła, prowadzą do tezy, że wzorniki powstały na potrzeby założonej przez Stanisława Augusta w 1765 r. Szkoły Rycerskiej w Warszawie. Ich przeznaczeniem była najpewniej powołana tamże specjalistyczna, inżynierska École du Génie (1767-1768), co sugeruje liczba egzemplarzy wzornika zbliżona do liczby jej uczniów (19). W artykule wskazano również Gottlieba Jakoba Marstallera jako przypuszczalnego autora matryc, a także wykładowcę rysunku Pierre'a Hennequina jako odpowiedzialnego za dobór materiału do wzornika. Ze względu na rozwiązanie École du Génie w 1768 r. cały nakład nigdy nie użytych woluminów oraz matryce i próbne rycin odbitki trafiły królewskiego Gabinetu Rycin, jeden egzemplarz do księgozbioru powołanej w 1808 r. Szkoły Elementarnej Artylerii i Inżynierów w Warszawie, a kolejny - w nieznanych okolicznościach - do Biblioteki Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie.

The paper attempts at defining the author, merchant employer, publisher and the purpose of publication of an anonymous architectural pattern book kept by the Print Room of the University Library in Warsaw, comprising of 116 prints which are the copies of a famous work by J.-F. Neufforge, "Recueil élémentaire d'architecture [...]". The multitude of copies (originally 23), the subject, content selection and structure all suggest it was a manual or a pattern book meant for a course in civil architecture. As indicated by 38 copperplate matrices for this volume included in this collection, the merchant employer of the pattern book was Stanisław August. The 1766 and 1768 waste paper used for binding - from the Piarists royal printing house - defines the possible date and place of printing which, together with the subject of the work, leads to a thesis that these pattern books were published for the needs of the Corps of Cadets, established in 1765 by Stanisław August. They were most probably aimed at Ecole du Génie (1767-1768), a specialised engineering school established there, which stems from the fact that their number was the same as the number of its students (19). The paper points also at Gottlieb Jakob Marstaller as a possible author of the matrices and a teacher of drawing, Pierre Hennequin, as the one responsible for the selection of material for the pattern book. Due to the dissolution of Ecole du Génie in 1768, the entire volume of unused copies and matrices as well as proofs have been placed in the royal Print Room one copy in the library of the Elementary School of Artillery and Engineering, esta-blished in 1808, and another one in unknown circumstances in the Library of Academy of Fine Arts in Berlin.