Instytucja zastawu finansowego w świetle uregulowań prawa wspólnotowego oraz prawa polskiego na przykładzie zastawu finansowego na akcjach

Przedmiotem pracy jest charakterystyka zastawu finansowego na akcjach, jako jednego z zabezpieczeń finansowych uregulowanych dyrektywą 2002/47/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie uzgodnień dotyczących zabezpieczeń finansowych (dalej „Dyrektywa 2002/47/WE”). W pracy wskazane zostały źródła prawa regulujące sposób funkcjonowania zastawu finansowego, ze szczególnym uwzględnieniem Dyrektywy 2002/47/WE oraz implementującej prawo unijne ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o niektórych zabezpieczeniach finansowych (Dz.U. 2016, poz. 891 j.t. z późn. zm.) (dalej „Ustawa NZF”), które stanowią podstawę funkcjonowania zastawu finansowego. Ponadto, podjęta została próba umiejscowienia zastawu finansowego w polskim porządku prawnym ze względu na jego cechy, szczegółowo opisane w poszczególnych rozdziałach pracy. Po pierwsze, wymienione i opisane zostały podmioty, które mogą być stroną umowy zastawu finansowego zgodnie z Ustawą NZF. Znajdujemy również opis wierzytelności, które mogą zostać zabezpieczone zastawem finansowym oraz rozważania czy w świetle postanowień Dyrektywy 2002/47/WE oraz przepisów prawa polskiego dopuszczalne jest zabezpieczenie jednym zastawem finansowym kilku wierzytelności. Przedmiotem badań jest także forma wymagana do zawarcia umowy zastawu finansowego, ze szczególnym uwzględnieniem interpretacji przepisów Dyrektywy 2002/47/WE, których celem jest odformalizowanie procesu ustanawiania zabezpieczeń finansowych. W nawiązaniu do powyższych wymogów prawa unijnego, wnikliwą analizą objęte zostało zastosowanie art. 307 § 3 Kodeksu cywilnego do zastawu finansowego, który nakazuje zawrzeć umowę zastawu zwykłego z datą pewną, aby była ona skuteczna względem wierzycieli zastawcy. W pracy znajdujemy również opis akcji jako przedmiotu zastawu finansowego oraz wymogi jakie należy spełnić zgodnie z przepisami prawa polskiego i celów Dyrektywy 2002/47/WE, aby skutecznie ustanowić zastaw finansowy na akcjach dokumentowych (imiennych oraz na okaziciela) oraz akcjach zdematerializowanych. Charakterystyka zastawu finansowego obejmuje także najważniejsze uprawnienia przysługujące zastawnikowi zastawu finansowego, tj. wykonywanie prawa głosu przez zastawnika oraz prawa użycia, które umożliwia zastawnikowi rozporządzenie zastawionymi akcjami nie powodując wygaśnięcia zabezpieczenia. Wnikliwej analizie poddane zostały sposoby zaspokojenia się zastawnika z zastawu finansowego na akcjach. W pierwszej kolejności opisany został zakres pojęcia podstawy realizacji zabezpieczenia, a następnie dokonana została charakterystyka sposobów dochodzenia swych należności przez zastawnika zastawu finansowego. W pracy znajduje się również analiza przepisów prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego, które determinują skuteczność i zastosowanie zastawu finansowego na wypadek niewypłacalności dłużnika, a w kolejnym rozdziale lista przyczyn wygaśnięcia zastawu finansowego na akcjach. W końcowej części pracy dokonana została charakterystyka zastawu finansowego na tle innych praw zastawniczych oraz wymienione zostały wnioski de lege ferenda będące efektem przeprowadzonych badań.

The dissertation describes a financial pledge as type of financial collateral regulated by the directive 2002/47/EC of the European Parliament and of the Council of 6 June 2002 on financial collateral arrangements (referred further as the “Directive 2002/47/EC”). The dissertation indicates legal acts, that regulate operation of a financial pledge, in particular the Directive 2002/47EC and statutory act that implements community law in Poland i.e. the financial collateral act dated 2 April 2004 (J.L. of 2016 item 891, uniform text, as amended) (referred further as the “Financial Collateral Act”), which are the main basis for functioning of a financial pledge. In addition, the dissertation endeavours to locate the financial pledge in Polish legal system, considering its features described in detail in particular chapters. First of all, the entities, which are allowed to be a party to the financial pledge agreement in accordance with the Financial Collateral Act, were listed and described. Further, we find a description of the receivables which can be secured by the financial pledge and considerations if under provisions of the Directive 2002/47/EC and Polish law it is allowed to secure several receivables with one financial pledge. Also, the form required to execute the financial pledge agreement was subject of the analysis, in particular in the light of the provisions of the Directive 2002/47/EC which aims to facilitate the process of financial collaterals’ establishment. In relation to the abovementioned requirements, a deep analysis was directed to application of art. 307 § 3 of Civil Code to the pledge as this provision requires entering into financial pledge agreement with date certified by a notary to make the agreement effective towards pledgor’s creditors. In the dissertation, we also find a description of the joint stock company’s shares as a subject of the financial pledge, including the requirements which have to be satisfied in accordance with provisions of Polish law and aims of the Directive 2002/47/EC, to effectively establish financial pledge over joint stock company’s shares in form of documents (registered and bearer) and dematerialized shares. The description of the financial pledge covers also the most important rights of the pledgee of the financial pledge i.e. exercising of the voting right by the pledgee and right of use, which enables the pledgee to dispose the pledged shares without the financial pledge’s expiry. Also, the enforcement methods related to the financial pledge over shares were made subject of the deep analysis. First of all, the scope of the enforcement event was described and than each type of enforcement method was characterised. Further, we find the analysis of the bankruptcy and restructuring provisions of law, which determine effectiveness and application of the financial pledge in case debtor’s insolvency and in the next chapter, the list of circumstances causing expiry of the financial pledge over shares. In final part of the dissertation, the financial pledge was compared with other types of pledges and the conclusions de lege ferenda being the consequences of the examinations were proposed.