Praca doktorska
Licencja
Korzystanie z tego materiału możliwe jest zgodnie z właściwymi przepisami o dozwolonym użytku lub o innych wyjątkach przewidzianych w przepisach prawa. Korzystanie w szerszym zakresie wymaga uzyskania zgody uprawnionego.Grodzieńskie kroniki klasztorne XVII i XVIII wieku. Formy gatunkowe i aspekty komunikacyjne
| dc.abstract.en | The dissertation deals with the genre and communicative analysis of Hrodna monastery chronicles written in the second half of the 17th and 18th centuries in the monasteries of the Observants, the Discalced Carmelites, the Jesuits and the Bridgettines in Hrodna. The aim of this study is to find a proper genre description for monastery chronicles by the example of Hrodna monastery chronicles. The subject of the analysis are the following chronicles: The Chronicle of the Discalced Carmelites of Hrodna; Annual Letters and Histories of Jesuits sent to the centre of the Society of Jesus in Rome; The Chapter History of S. Bridget Convent; The Home History of Observants; The Chronicle of the Hrodna Observants; and fragments of chronicles concerning monasteries in Hrodna: Chronologia Ordinis Fratrum Minorum de Observantia Provinciae Magni et Minoris Poloniae et Ducatus Lithuaniae by Thomas Dygon; Descriptiones Nonnullorum Monasteriorum Ordinis Minorum Observantiae; Vinea Electa ex Minore Polonia in novam S. Casimiri Provincia erecta 1469-1772. The chronicles of Hrodna were selected for analysis due to the specificity of Hrodna in the 17th and 18th centuries and diversity of the extant monastery chronicles. Hrodna during this period was one of the major cities of the Grand Duchy of Lithuania, and at the same time it was a provincial city within the Polish-Lithuanian Commonwealth. Although it was a city of the Sejm since 1673, it has remained in a distance of economical, political and cultural life to the time of King Stanisław August Poniatowski. So Hrodna had attributes of the cultural centre and the periphery, and it had features common to various cities of Poland and Lithuania. The analysed chronicles have been written in male and female monasteries, in Mendicant, Contemplative religious orders and an order of Canons Regular. The Hrodna monastery chronicles have not been considered as a set of texts by researches earlier. The analysed texts extant in manuscripts and are kept in the archives of Poland, Lithuania and Italy. Only few of them have printed editions (The Chapter History of S. Bridget Convent edited by Margaret Borkowska OSB and fragments of Thomas Dygon Chronologia concerning Hrodna edited by the author of the dissertation). The chronicles are written mainly in Latin (The Chapter History of S. Bridget Convent is written in Polish). The monastery chronicles as historical texts reflect the process of creating the history of the monasteries. Appointed by the monastic authorities the chroniclers had decision-making power to include descriptions of some of the events to the historical narrative. The chronicles are an evidence of transformation of communicative memory into cultural memory (written history), of semiosis of the events. The monastery chronicles are genre hybrids. Besides the chronicle itself (also compound as a genre) they contain texts of other genres (poems, pamphlets, documents, sermons, inscriptions, etc.). It transforms chronicles into a silva rerum of monastic families. A specificity of the chronicles is plurality of the authors, who wrote the texts. At the same time the monastery chronicles created over a long time (a few hundred of years) constitute coherent texts. The structure of the dissertation is subordinated to assumptions of the study. In the first chapter - The Monastery Chronicle as a Speech Genre - there are mentioned the main research problems and the prospect of the methodological analysis. Chapter 2 - The Chronicles of the Hrodna Monasteries - provides an overview of the history of the city and historiography of the monasteries. It briefly describes history of Christianity and of religious orders in Hrodna. The author outlines historiographical works created in the monasteries of Hrodna extant till nowadays or known to researchers. Every work has a brief description, on the base of which the most important determinants of the monastery chronicles as a genre were defined. It allowed selecting the complex of texts that became the subject of the analysis. The principles of monastery historiography are also presented on the base of religious documents and regulations of religious authorities in this matter. The third chapter is dedicated to The Description of the Extant Manuscripts. It contains descriptions of codices, paleographic and linguistic characteristics, signs of provenance and history of the manuscripts. The time of the chronicle, the main range of topics and sources used by the chroniclers are also presented. The fourth chapter presents The Analysis of Text Communication. It is divided into two main parts telling about the author (real and textual) and the addressee (virtual and real) of the chronicles. The first part presents all found information about the authors of the chronicles. The textual image is based on the analysis of grammatical markers and self-presentation of the authors as representatives of social groups. The picture is completed by analysis of metatextual expressions about writing of the chronicles and about the ethical systems represented by the authors. The virtual addressee is implied by the texts. The real recipient is the reader whose image can be reconstructed on the base of manuscripts. Functioning of the chronicles in the monasteries, evidences of reading the texts, acquaintance with the texts by the later authors is an object of the analysis. The fifth chapter deals with The Composition of the Chronicles. The chronicles were divided into four groups according to the types of the composition. Problem of cohesion and coherence of the texts written during long periods of time by many authors is an important question of this chapter. The diverse nature of the texts is revealed in the analysis and the historiographical aim as the main factor of the coherence. A lot of attention is paid to The Topics of the Chronicles in the chapter six. The content of the texts affects the form of the chronicles and their usage. There are presented only a few, the most important from the author’s point of view, topics of the chronicles. The temporal and locative perspective is a subject of analysis of this chapter too. The last chapter deals with The Style of the Chronicles. The texts are divided into different stylistic groups, and it is shown the specificity and the main features of them. The dissertation concludes with a summary containing some important features of the monastic chronicles deduced from the analysis of the Hrodna materials. Genre and communicative analysis provides insight into the ways of functioning of the chronicles and of the mechanisms of creation history in small communities of the Polish-Lithuanian Commonwealth. Historical facts transform into an oral history to be saved as a written text. Differences in frequency of writing of the chronicles and of the time of making allow to see mechanisms of producing historical writing. Mutual citing of the chronicles and the marks left on pages of the manuscripts reflect the degree of acquaintance with the texts. Some parts of the chronicles allow us to study the depth of memory of a chronicler. Chronicles as silvae rerum, written by many authors, containing diversity of genre forms are unique texts, worthy to be examined. Writing of the chronicles over a long time and keeping coherence of the texts testify common understanding of the genre while making the texts. Monastic communities are examples of traditional communities. It allows us to explore a time interval in 150 years as one historical period. These communities are open and closed at the same time (monks lived in different cloisters during their service), which affects peculiarities in preserving the history of the monasteries. The analysed chronicles have never been subject of study as a set of texts. The method used for the analysis differs from the traditional way of studying such type of texts. |
| dc.abstract.pl | Praca poświęcona jest analizie genologicznej i komunikacyjnej tekstów grodzieńskich kronik klasztornych, powstałych w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku w klasztorach bernardynów, karmelitów bosych, jezuitów i brygidek w Grodnie. Celem pracy jest znalezienie właściwego opisu gatunkowego dla kronik klasztornych na przykładzie kronik grodzieńskich. Przedmiotem analizy są następujące kroniki: Kronika karmelitów bosych grodzieńskich; Listy roczne i historie jezuickie wysyłane do centrum Towarzystwa Jezusowego w Rzymie rozumiane jako kronika klasztorna; Dzieje kapitularne zakonnic św. Brygitty; Historia domowa bernardynów; Kronika bernardynów grodzieńskich; oraz fragmenty dotyczące klasztorów grodzieńskich z kronik: Chronologia Ordinis Fratrum Minorum de Observantia provinciae Minoris Poloniae et Magni Ducatus Lithuaniae Tomasza Dygonia; Descriptiones nonnullorum monasteriorum Ordinis Minorum Observantiae; Vinea electa ex Minore Polonia in novam S. Casimiri Provinciam erecta 1469–1772. Kroniki grodzieńskie zostały wybrane do analizy ze względu na specyfikę Grodna w XVII-XVIII wieku i różnorodność zachowanych kronik klasztornych. Grodno w badanym okresie było jednym ze znaczących miast Wielkiego Księstwa Litewskiego, a zarazem – miastem peryferyjnym w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Choć od 1673 r. było to miasto sejmowe, pozostało na uboczu procesów ekonomicznych, politycznych czy kulturowych do czasów Stanisława Augusta. Grodno łączyło zatem w sobie cechy centrum i kulturowych peryferii oraz posiadało wspólne cechy z różnorodnymi miastami Korony i Litwy. Zachowane kroniki klasztorne powstały w męskich i żeńskim klasztorach należących do zakonów mendykanckich, kontemplacyjnych i kanoników regularnych. Kroniki te nie stanowiły zespołu tekstowego w rozumieniu badaczy. Analizowane teksty zachowały się w rękopisach, przechowywane są w archiwach Polski, Litwy i Włoch, tylko niektóre z nich doczekały się wydania drukiem (Dzieje kapitularne zakonnic św. Brygitty wydane przez Małgorzatę Borkowską OSB i fragmenty Chronologii Tomasza Dygonia dotyczące Grodna, wydane przez doktorantkę). Kroniki w większości są napisane w języku łacińskim (Dzieje kapitularne są napisane wyłącznie po polsku). Kroniki klasztorne jako teksty historyczne odzwierciedlają proces tworzenia historii klasztorów. Wyznaczeni przez władze zakonne kronikarze posiadali moc podejmowania decyzji o włączeniu opisów niektórych ze zdarzeń do narracji historycznej. Kroniki są świadectwem transformacji pamięci komunikatywnej w pamięć kulturową (historię zapisaną), semiotyzacji zdarzeń. Kroniki klasztorne są tekstami hybrydalnymi z punktu widzenia gatunku. Oprócz kroniki właściwej, również złożonej gatunkowo, zawierają one teksty innych gatunków (wierszy, pamflety, dokumenty, kazania, inskrypcje itd.). Stanowi to o sylwicznym charakterze kronik. Specyfiką kronik jest wieloautorskość. Jednocześnie kroniki klasztorne tworzone na przeciągu długiego czasu (do kilkuset lat) stanowią tekst spójny. Struktura pracy podporządkowana jest założeniom badawczym. W pierwszym rozdziale – Kronika klasztorna jako gatunek wypowiedzi – wymienione zostały główne problemy badawcze i przedstawiona perspektywa metodologiczna analizy. Rozdział drugi – Kroniki klasztorów grodzieńskich – przedstawia zarys historii miasta i historiografii klasztornej. Skrótowo opisana jest historia chrześcijaństwa i rozwoju zakonów w Grodnie, akcentując czas powstawania kronik. Następnie przedstawione są główne dzieła historiograficzne powstałe w klasztorach grodzieńskich i zachowane do dziś albo znane z opisów. Każde dzieło otrzymało krótką charakterystykę, na podstawie której wydzielone zostały najważniejsze wyznaczniki gatunku kronik klasztornych i wybrany zespół kronik stanowiących przedmiot analizy. Osobno przestawione są zasady funkcjonowania kronikarstwa klasztornego w poszczególnych zakonach na podstawie dokumentacji zakonnej i rozporządzeń władz zakonnych w tej sprawie. Trzeci rozdział jest poświęcony Opisowi zachowanych rękopisów z uwzględnieniem budowy kodeksów, charakterystyki paleograficznej i językowej, znaków proweniencji i historii rękopisów. Odnotowane zostały również czas prowadzenia kronik, główny zakres tematyczny oraz źródła wykorzystywane przez kronikarzy. Następne rozdziały zawierają właściwy opis gatunku kronik klasztornych i sytuacji komunikacyjnej tekstów w następującym porządku. Rozdział czwarty przedstawia Analizę komunikacyjną tekstów, która podzielona jest na dwie główne części, dotyczące autora (realnego i tekstowego) oraz odbiorcy (wirtualnego i realnego) kronik. W części poświęconej autorowi realnemu przytoczone są informacje w kwestii autorstwa kronik. Na tekstowy obraz autora oprócz oznak na poziomie gramatycznym składa się ich autoprezentacja jako przedstawicieli grup społecznych. Obraz ten dopełnia analiza wypowiedzi metatekstowych odnośnie spisywania kronik i systemów etycznych reprezentowanych przez autorów. Odbiorcą wirtualnym kronik jest implikowany przez tekst adresat utworów. Odbiorcą realnym zaś czytelnik, którego profil można zrekonstruować na podstawie lektury. Badany jest również sposób funkcjonowania kronik w klasztorach, świadectwa zwracania się do nich we współczesności i czasach późniejszych, znajomość tekstu przez późniejszych autorów. Piąty rozdział dotyczy Struktury kompozycyjnej kronik. Osobno przeanalizowany został schemat kompozycyjny kronik różnego typu i problem spójności tekstów sporządzanych w ciągu długiego czasu przez wielu autorów. Unaoczniło to różnorodny charakter tekstów, których głównym spoiwem jest cel sporządzenia kronik. Dość dużo uwagi poświęcono tematyce kronik (w rozdziale szóstym o takim właśnie tytule) w związku z tym, że zawartość tekstu wpływa na formę kronik i sposoby ich funkcjonowania. W strukturze tematycznej wyodrębnione zostały problemy, najbardziej istotne z punktu widzenia autorki w budowaniu narracji historycznej kronik. Przeanalizowane są również perspektywa temporalno-lokatywna kronik – jak daleko sięga pamięć historyczna autorów, jak szeroka jest perspektywa geograficzna pojawiająca się na stronicach kronik. Ostatni rozdział poświęcony jest Stylistyce kronik. Teksty podzielone zostały na różne grupy stylistyczne, w ramach których została przedstawiona ich specyfika i główne cechy. Praca kończy się podsumowaniem, zawierającym ważniejsze z punktu widzenia autorki cechy kronik klasztornych wywnioskowane z analizy materiałów grodzieńskich. Może to być przydatne w badaniach komparatystycznych tekstów tworzonych w różnych środowiskach. Analiza gatunkowa i komunikacyjna daje wgląd w sposoby funkcjonowania kronik i mechanizmy tworzenia historii w niewielkich wspólnotach Rzeczypospolitej. Historia dziejąca się przeistacza się w historię ustną, aby zostać zapisaną jako tekst kronikarski. Różna częstotliwość spisywania kronik i długość ich prowadzenia pozwalają w szczególny sposób zobaczyć mechanizmy historiotwórcze w kulturze staropolskiej na przykładzie społeczności klasztornych. Wzajemne cytowanie kronik i ślady pozostawione na kartach rękopisów odzwierciedlają stopień znajomości tekstów. Niektóre fragmenty kronik pozwalają badać głębokość sięgania pamięci kronikarza. Sylwiczność, wieloautorskość, hybrydowość gatunkowa tekstów określają ich różnorodność i niepowtarzalność. Kontynuacja prowadzenia kronik na przeciągu długiego czasu i zachowanie spójności tekstów świadczą o trwaniu wspólnego rozumienia gatunkowego na przeciągu funkcjonowania kronik. Wspólnoty klasztorne są szczególnie ciekawe ze względu na wielką wagę nadawaną w tych środowiskach zachowaniu tradycji i obserwancji, co pozwala badać odcinek czasowy w 150 lat jako jeden okres historyczny. Wspólnoty te są w pewnym stopniu zamkniętymi i otwartymi jednocześnie (poprzez przemieszczenie zakonników pomiędzy różnymi placówkami zakonu), co wpływa na osobliwości w przechowywaniu historii konwentów. Kroniki wybrane do analizy nigdy wcześniej nie były przedmiotem badania jako zespół tekstów. Sposób przeprowadzenia analizy odbiega od tradycyjnego sposobu badania tego typu korpusu tekstów. |
| dc.affiliation.department | Instytut Badań Interdyscyplinarnych „Artes Liberales” |
| dc.contributor.author | Paulouskaya, Hanna |
| dc.date.accessioned | 2013-11-18T15:13:22Z |
| dc.date.available | 2013-11-18T15:13:22Z |
| dc.date.defence | 2013-11-28 |
| dc.date.issued | 2013-11-18 |
| dc.description.additional | Link archiwalny https://depotuw.ceon.pl/handle/item/400 |
| dc.description.promoter | Axer, Jerzy |
| dc.description.promoter | Kloch, Zbigniew |
| dc.identifier.uri | https://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/400 |
| dc.rights | FairUse |
| dc.subject.en | texts of the 17th-18th centuries |
| dc.subject.en | functioning of the text |
| dc.subject.en | linguistic genology |
| dc.subject.en | genology |
| dc.subject.en | communication |
| dc.subject.en | speech genre |
| dc.subject.en | Hrodna |
| dc.subject.en | non-literary texts |
| dc.subject.en | monastery chronicles |
| dc.subject.pl | teksty XVII-XVIII wieku |
| dc.subject.pl | funkcjonowanie tekstu |
| dc.subject.pl | genologia lingwistyczna |
| dc.subject.pl | genologia |
| dc.subject.pl | komunikacja |
| dc.subject.pl | Grodno |
| dc.subject.pl | teksty użytkowe |
| dc.subject.pl | kroniki klasztorne |
| dc.title | Grodzieńskie kroniki klasztorne XVII i XVIII wieku. Formy gatunkowe i aspekty komunikacyjne |
| dc.type | DoctoralThesis |
| dspace.entity.type | Publication |