Даследаванні і матэрыялы: Літаратура Беларусі XIX – пачатку XX стагоддзя, том VII

Zasadnicza część część VII tomu Studiów i materiałów poświęcona jest życiu i twórczości Jana Barszczewskiego, Hieronima Marcinkiewicza i Adama M-skiego. Publikując wspomnienia oraz nekrologi (w większości już znane, ale w nowym tłumaczeniu i opatrzone aktualnym komentarzem) autora Szlachcica Zawalni w 170. rocznicę śmierci, skupiamy się tym samym na problemie, który pojawił się w ostatnim czasie w związku z odkryciem dużej liczby dokumentów dotyczących biografii białoruskiego pisarza: konieczność przygotowania nowej biografii J. Barszczewskiego zarówno do publikacji encyklopedycznych, jak i do podręczników akademickich historii literatury białoruskiej. Rozdział Hieronim Marcinkiewicz zawiera szereg tekstów pisarza (poemat dramatyczny Podróżny, listy do Adama Zawadzkiego), a także nieznane wcześniej informacje o studiach poety na Uniwersytecie w Dorpacie oraz analizę, której podstawą były zarówno znane jak i mało rozpowszechnione publikacje dotyczące problemu atrybucji obrazku dramatycznego Адвячорак: Аказія ў карчме пад Фальковічамі. Hipoteza dotycząca H. Marcinkiewicza jako autora utworu należy do R. Ziamkiewicza. Nie miał on dokładnych informacji (błędnie podał podtytuł sztuki), ale porozszerzył swoją hipotezę: informuje F. Alachnowicza A. Szlubskiego. Odmienny punkt widzenia co do autorstwa Адвячорка... miał M. Pijatuchowicz. Jednak w przedmowie do planowanej publikacji rękopisów A. Rypińskiego nie porusza kwestii autorstwa, ale zapewne w wykładach dla studentów Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego stwierdził, że obrazek napisał A. Weryho-Darewski (na podstawie późniejszych artykułów A. Adamowicza). M. Larczanka i L. Fihłowska, najwyraźniej nie wiedząc nic o rękopisach A. Rypińskiego, znaleźli w „leningradzkich archiwach i bibliotekach” sztukę Адвячорак… napisaną przez Sazanowicza. Co ciekawe, badacze dość ogólnie scharakteryzowali temat pracy – „życie chłopów pańszczyźnianych”, co generalnie odpowiada tekstowi odzwierciedlonemu w rękopisach A. Rypińskiego. Po publikacji Адвячорка… w 1988 r. większość badaczy (W. Rahojsza, H. Kisaloŭ, U. Marchel) jednoznacznie opowiedziała się za autorstwem H. Marcinkiewicza, chociaż W. Skałaban sugerował, aby nie spieszyć się z ostatecznymi wnioskami. Analiza literatury naukowej, stylu polskojęzycznych utworów H. Marcinkiewicza, a także niektóre okoliczności życia literackiego w Witebsku przełomu lat 50. i 60. XIX wieku świadczą, że jest bardzo wątpliwe, iż obrazek dramatyczny Адвячорак: Аказія ў карчме пад Фальковічамі rzeczywiście został napisany przez H. Marcinkiewicza. A. Weryho-Darewskie¬go czy Sazanowicza można uznać za nie mniej prawdopodobnego autora obrazku. Ostatnia część tomu zawiera materiały i badania dotyczące życia oraz twórczości Adama M-skiego (Zofii Trzeszczkowskiej): białoruskojęzyczne wiersze poetki, jej listy do Feliksa Zienkowicza, metryki (narodziny i małżeństwo) oraz wspomnienia i nekrologi. Uważna lektura i analiza listów Adama M-skiego pozwoliła na wyciągnięcie wniosku o ogromnej roli, jaką odegrał w życiu i twórczym losie Z. Trzeszczkowskiej, były zesłaniec, z którym spotkała się w Nowogrodzie. Naszym zdaniem F. Zienkowicz nie tylko zachęcał poetkę do tłumaczenia dzieł literatury europejskiej na język polski, ale także inspirował do tworzenia własnej poezji. Uczucie miłości, które urzekło serce 35–40-letniej kobiety, dało początek pięknym przykładom miłosnej liryki, choć jego autorce przyniosło tylko ból i gorycz. W Supplementum publikowane są niedawno odkryte dokumenty, które dodają znaczące, jak sądzimy, szczegóły do twórczych portretów Olgierda Obuchowicza, Eligi Franciszka Ula i Janka Łuczyny.

The main part of Volume VII of Research and materials is dedicated to the life and work of Jan Barščeŭski, Hieronim Marcinkievič and Adam M-ski. By publishing the obituaries of the author of Nobleman Zavalnia on the 170th anniversary of his death (mostly already known, but with a new version of the translation, as well as a new commentary), we thus focus on the problem that has arisen recently with the discovery of a large number of documents concerning the biography of the Belarusian writer: the need to prepare a new biography of Barščeŭski both for encyclopedic editions and for the academic history of Belarusian literature. The section Hieranim Marcinkievič contains a number of texts by the writer (the drama¬tic poem The Traveler, his letters to Adam Zavadski), as well as some previously unknown information about the poet's studies at Dorpt University and our article, which examines the problem of attribution of the theater vignette Evening: an Occasion in a Tavern near Falkovičy on the basis of both well-known and more obscure publications. The hypothesis about H. Mar¬cinkievič being the author of this play originally belongs to Ramuald Ziamkievič. Although he did not have concrete proof of said authorship (the section titles of the play were wrongly indicated), he was earnest in sharing his hypothesis, as he informed Francišak Aliachnovič and Aliaksandr Šlubski. Michaił Pijatuchovič, on the other hand, had a different outlook on the authorship of Evening…. In all fairness, he does not address the question of authorship at all in the prologue to his planned publications of Aliaksandr Rypinski's manuscripts, but it is likely that he has mentioned during his lectures with Belarusian State University Students that the vignette was written by A. Viaryha-Dareŭski (we say this on the basis of later articles by A. Adamovič). M. Larčanka and L. Fihłoŭskaja, apparently lacking knowledge on A. Rypin¬ski's manuscripts, found the vignette in “Leningrad archives and libraries”, listed as written by some Sazanovič. It is interesting that researchers have described the subject of the play in quite a general manner, as “the daily life of peasants under lordship”, which corresponds with the illustration of the text in the manuscripts of A. Rypinski. After the publication of Eve¬ning… In 1988, most researchers (Vičasłaŭ Rahojša, Hienadź Kisialioŭ, Uładzimir Marchel) have positioned themselves in favor of H. Marcinkievič's authorship, even though Vital Ska¬łaban did not propose to rush into any final conclusions. The analysis of philological publica¬tions, the style of Polish-language works by H. Marcinkievič, as well as certain circumstances of literary life in Viciebsk between the end of the 1850s and the beginning of the 1860s allow us to voice some doubts about H. Marcinkievič being the actual author of Evening: an Occa¬sion in a Tavern near Falkovičy. An equally likely author could had been either A. Viaryha-Dareŭski or some Sazanovič. The last section of the volume provides materials and research on the life and career of Adam M-ski (Zofia Traščkoŭskaja): the Belarusian-language poems by the poet, her letters to Feliks Ziankovič, her certificates (of birth and marriage), and obituary. A careful reading and analysis of Adam M-ski's letters allowed us to draw a conclusion about the enormous role that a former exiled with whom she met in Novgorod played in the life and creative destiny of Z. Traščkoŭskaja. In our opinion, F. Ziankovič not only encouraged the poet to translate works of European literature into Polish, but also inspired her to create her own poetry. The feeling of love, which captivated the heart of the woman, 35–40 years old at the time, gave birth to beautiful examples of love poetry, although it brought its author only pain and bitterness. The appendix publishes recently discovered documents that add significant, as we belie¬ve, details to the creative portraits of Alhierd Abuchovič, Jaleha Praciš Vul and Janka Lučyna.