Proces dekolonizacji Gwinei Równikowej w latach 1939-1968. Uwarunkowania międzynarodowe i wewnętrzne

Niniejsza dysertacja opisuje przebieg dekolonizacji Gwinei Równikowej, jedynej hiszpańskiej kolonii w Afryce Subsaharyjskiej, która uzyskała niepodległość w 1968 r. Proces ten miał całkowicie pokojowy charakter, a władze nowo utworzonego państwa zostały wyłonione w demokratycznych wyborach, pomimo autorytarnego ustroju politycznego metropolii. Dzieje tej niewielkiej kolonii stanowią ciekawy przedmiot badań historycznych ze względu na jej przynależność do Hiszpanii, która po zakończeniu II wojny światowej była izolowana na arenie międzynarodowej. Ponadto granice Gwinei zostały wytyczone w sposób całkowicie sztuczny. W jej skład wchodziła wyspa Fernando Po, będąca centrum administracyjnym, oraz część kontynentalna Río Muni. Obu obszarów nie łączyła wspólna historia, kultura ani język. Z tego powodu w kolonii wytworzyła się dualistyczna struktura ekonomiczna, etniczna i polityczna, a nieliczna populacja autochtonów ułatwiała przeprowadzenie przekształceń społecznych w kierunku pożądanym przez Europejczyków. Na Fernando Po dominowała gospodarka plantacyjna opierająca się na pracy kontraktowych imigrantów. Z drugiej strony kolonizatorzy nie przywiązywali tak dużej uwagi do części kontynentalnej zamieszkiwanej przez społeczności o niskim stopniu świadomości politycznej, a to właśnie tam powstały pierwsze organizacje antykolonialne. Celem niniejszej pracy jest ukazanie procesu dekolonizacji zarówno z gwinejskiej, jak i hiszpańskiej perspektywy. Dysertacja odpowiada na pytanie, który czynnik – międzynarodowy czy wewnętrzny – odgrywał rolę wiodącą na drodze do niepodległości. Pokazuje, co było głównym spoiwem świadomości politycznej Gwinejczyków, a także wpływ nigeryjskich robotników plantacyjnych na postrzeganie idei nacjonalistycznych przez autochtonicznych mieszkańców Gwinei. Ponadto zbadano, czy i w jaki sposób autorytaryzm frankistowskiej Hiszpanii reprodukował się na poziomie kolonii. Rozprawa składa się z pięciu rozdziałów merytorycznych, wstępu, podsumowania oraz bibliografii. Dysertacja przedstawia wąski fragment dekolonizacji, procesu historycznego o charakterze globalnym, szczególnie ważnego dla państw afrykańskich. Praca ukazuje również szerszy kontekst historyczny. Opisuje przyczyny hiszpańskiej obecności w Zatoce Gwinejskiej. Dokładnie analizuje sytuację międzynarodową, zwłaszcza w okresie zimnowojennej rywalizacji oraz dekolonizacji Afryki. Przedstawia politykę kolonialną frankistowskiej Hiszpanii i stanowisko Kościoła katolickiego wobec zmian politycznych w kolonii. Opisuje także wpływ ideologii frankistowskiej oraz katolicyzmu na postępowanie Afrykanów w trakcie dekolonizacji. Rozprawa przyczynia się do lepszego poznania europejskiego panowania w Afryce, wynikającego ze specyficznej sytuacji politycznej w metropolii. Duży wpływ na europejski kolonializm miały warunki lokalne w Gwinei, zwłaszcza gospodarka plantacyjna, wymagająca zapewnienia niezbędnej siły roboczej, oraz dwoista struktura geograficzna i demograficzna. W ograniczonym zakresie praca porównuje proces dekolonizacji Gwinei z analogicznymi procesami w koloniach portugalskich i sąsiednich posiadłościach francuskich, co może stanowić inspirację dla dalszych badań. Materiał źródłowy zebrano podczas kwerend naukowych w Archivo General de la Administración w Alcalá de Henares oraz w Archivo de la Fundación Nacional Francisco Franco w Madrycie. Dodatkowo przeprowadzono kwerendę w prasie wydawanej w Gwinei, Hiszpanii oraz Nigerii. Korzystano również z pamiętników i wspomnień uczestników procesu dekolonizacji. Zmiany natury prawnej zostały zbadane z wykorzystaniem źródeł normatywnych. Stanowisko Kościoła wobec dekolonizacji oraz pracy misyjnej opracowano na podstawie encyklik i innych dokumentów papieskich. Wykorzystano również dwa hiszpańskie filmy propagandowe poświęcone Gwinei i jej mieszkańcom.

This dissertation describes the decolonization of Equatorial Guinea, the only Spanish colony in Sub-Saharan Africa, which gained independence in 1968. The decolonization process was completely peaceful, and the authorities of the new state were chosen through democratic elections, despite the authoritarian political system of Francoist Spain. The history of this small colony is an interesting subject for research due to its affiliation with Spain, an internationally isolated state after the World War II. Moreover, Equatorial Guinea's borders were drawn entirely artificially, encompassing the island of Fernando Po, the administrative centre, and the mainland part of Río Muni. The two areas did not share common history, culture, or language. For this reason, a dualistic economic, ethnic, and political structure was created in the colony. The small population of indigenous people facilitated social transformations in the direction desired by Europeans. Fernando Po was dominated by a plantation economy based on the work of contract immigrants. On the other hand, the colonizers did not pay so much attention to the mainland part inhabited by communities with a low degree of political consciousness, and it was there that the first anti-colonial organizations were founded. The aim of this analysis is to present the decolonization process from both the Equatoguinean and Spanish perspectives. The dissertation examines whether international or domestic factors played a leading role on the road to independence. It also explores the main bond of Equatorial Guineans’ political consciousness, as well as the influence of Nigerian plantation workers on the perception of nationalist ideas by the inhabitants of Equatorial Guinea. Moreover, it examines whether and how the authoritarianism of Francoist Spain reproduced itself at the colony level. The work consists of five substantive chapters, an introduction, a summary, and a bibliography. The dissertation presents a narrow fragment of decolonization, a global historical process particularly important for African countries. It describes the reasons for the Spanish presence in the Gulf of Guinea and thoroughly analyses the international situation, especially during the Cold War and the decolonization of Africa. It presents the colonial policy of Francoist Spain and the position of the Catholic Church towards political changes in the colony. It also describes the impact of Francoist ideology and Catholicism on Africans during decolonization. The treatise contributes to a better understanding of European rule in Africa, shaped by the specific political situation in Spain. European colonialism was greatly influenced by local conditions in Equatorial Guinea, especially the plantation economy (requiring manpower) and the dual geographical and demographic structure. To a limited extent, it compares the process of decolonization in Equatorial Guinea with analogous processes in Portuguese colonies and neighbouring French possessions, which may be an inspiration for further research. The source material was collected during scientific research at the Archivo General de la Administración in Alcalá de Henares and at the Archivo de la Fundación Nacional Francisco Franco in Madrid. Additionally, queries were conducted in newspapers published in Equatorial Guinea, Spain and Nigeria. Diaries and memories of participants in the decolonization process were also used. Changes of a legal nature were examined using normative sources. The Church's position on decolonization and missionary work was developed based on encyclicals and other papal documents. The dissertation also analyses two Spanish propaganda films dedicated to Equatorial Guinea and its people.