Prawo do śmierci: ujęcie interdyscyplinarne

Przedmiotem niniejszej pracy jest prawo do śmierci, rozumiane jako prawo do podjęcia decyzji o zakończeniu życia i żądania udzielenia w tym zakresie pomocy przez osobę trzecią. Praca ma na celu zbadanie problemu istnienia prawa do śmierci, jego ewentualnego kształtu i charakteru na gruncie polskiego prawa medycznego, Europejskiej konwencji praw człowieka oraz prawa krajów, które zalegalizowały eutanazję i pomoc w samobójstwie. Praca została podzielona na trzy główne części. Część pierwsza stanowi wstęp wraz z omówieniem metodologii. Część druga stanowi opis fundamentów prawa do śmierci, przybliżając czytelnikowi kluczowe zagadnienia, niezbędne do zrozumienia dalszych wywodów. W tej części zostaje zarysowany kontekst problemu badawczego, w tym historia sporu, uporządkowane zostają kluczowe argumenty i wyjaśnia się — często niewłaściwie rozumiane — pojęcia takie jak eutanazja czynna i bierna oraz pomoc w samobójstwie. Tu zostaje również zbadany i ustalony zakres treściowy prawa do życia, który zostaje skontrastowany z prawem decydowania o życiu. Następnie zostają omówione kwestie autonomii w prawie i bioetyce oraz godności i jej potencjalnego konfliktu z prawem do życia. Końcowy fragment poświęcony jest zagadnieniom przyczyn żądania śmierci oraz ludzkiej psychiki w obliczu nieuleczalnej choroby lub trwałej niepełnosprawności. Omówione zostają również możliwe i poparte badaniami empirycznymi przyczyny żądania śmierci. W części trzeciej znajdują się rozdziały poświęcone definiowaniu prawa do śmierci — jego charakteru, treści i rodzajów na gruncie prawa polskiego oraz w świetle dotychczasowego orzecznictwa międzynarodowego. Dalsze rozdziały zawierają omówienie zagranicznych rozwiązań prawnych i propozycję modelu polskiej regulacji. W pracy dokonano analizy pojęcia autonomii we współczesnym dyskursie praw człowieka i bioetyki. Przeprowadzona analiza została zestawiona z uregulowanymi w Europejskiej konwencji praw człowieka pojęciami prawa do poszanowania życia prywatnego oraz prawa do życia, co doprowadziło autora do wniosku, że decyzja o zakończeniu życia stanowi element życia prywatnego człowieka i co do zasady nie stoi w sprzeczności ze spoczywającymi na państwie obowiązkami ochrony życia obywateli, ani nie stanowi naruszenia prawa do życia jednostki czy jej godności. Tym samym wprowadzenie generalnego zakazu udzielania osobom trzecim pomocy w zakończeniu życia stanowi naruszenie ich prawa do takiej decyzji, zawierającego się prawie do poszanowania życia prywatnego. Autor opisał również aktualny stan wiedzy medycznej i psychologicznej na temat stanów psychicznych osób wyrażających wolę zakończenia życia, określając tym samym warunki brzegowe, które muszą zostać spełnione przez człowieka, by jego decyzja mogła zostać uznana za świadomą i autonomiczną. W ramach prawa do śmierci wyróżniono jego dwie odmiany – negatywną i pozytywną. Pierwsza z nich może zostać określona jako uprawnienie do odmowy leczenia ratującego życie lub wycofania zgody na takie dalsze leczenie. Jest ono zasadniczo akceptowane w doktrynie, choć nie nazywano go dotychczas w ten sposób. Pozytywne prawo do śmierci stanowi uprawnienie do żądania udzielenia aktywnej pomocy w zakończeniu życia, na przykład w formie eutanazji lub pomocy w samobójstwie. Jak wykazano w pracy, z uwagi na brak uzasadnionej różnicy w ocenie tych dwóch zachowań, przy jednoczesnym uznaniu, że uprawnienie do żądania ich udzielenia zawiera się w prawie do poszanowania życia prywatnego, prowadzi do wniosku, że oba powinny być legalne. W rozprawie zostaje również przeanalizowane orzecznictwo zagraniczne, pozwalając na określenie kierunków w debacie i przodujących interpretacji, co pozwala na wypracowanie i zaproponowanie modelu polskiej regulacji w tym zakresie. Wnioski autora są również poparte wynikami badań empirycznych prowadzonych w krajach, w których „medyczna pomoc w umieraniu” jest legalna.