Zniekształcanie prawdopodobieństw w decyzjach z ryzykiem

Celem obecnej pracy była próba jasnego rozróżnienia między percepcją prawdopodobieństwa i wykorzystywaniem prawdopodobieństwa jako wagi przy podejmowaniu decyzji w warunkach ryzyka. Oba te zjawiska były od dawna przedmiotem badań w ramach behawioralnej teorii decyzji. Zjawiska te badano jednak oddzielnie, a niekiedy nawet nie były one starannie różnicowane. Najpierw więc praca zawiera rygorystyczny wykład licznych pojęć, jakie pojawiły się w literaturze na temat prawdopodobieństwa i jego roli w podejmowaniu decyzji. W części empirycznej pracy przedstawiono rezultaty badań nad zniekształcaniem prawdopodobieństwa. Zniekształcanie to badane było na dwóch poziomach (i) w percepcji (wyrażone w subiektywnych ocenach) oraz (ii) w wyborach (wyrażone w funkcji wag decyzyjnych). Sprawdzono jak oba rodzaje zniekształceń – percepcyjne i zniekształcanie w wagach – zależą od sposobu prezentacji informacji o prawdopodobieństwie. Wyróżnione zostały dwa formaty prezentowania prawdopodobieństwa: liczbowy i doświadczeniowy Przeprowadzone badania potwierdziły hipotezę pierwszą o mniejszym percepcyjnym zniekształcaniu obiektywnego prawdopodobieństwa wtedy, gdy informacja o rozkładzie wypłat jest prezentowana badanemu za pomocą formatu doświadczeniowego niż wtedy, gdy informację tę otrzymuje on z opisu. Nie potwierdzono natomiast hipotezy drugiej o mniejszym zniekształcaniu obiektywnego prawdopodobieństwa w funkcji wag decyzyjnych, kiedy zastosujemy doświadczeniowy format prawdopodobieństwa. Zamiast tego ujawniła się nieoczekiwana różnica w stosunku do ryzyka w grupie z opisem i z doświadczeniem. W grupie z doświadczeniem osoby badane były bardziej niechętne wobec ryzyka niż w grupie z opisem. Różnica ta wydaje się wynikać z tego, że przy formacie doświadczeniowym prawdopodobieństwa decydent nadaje mniejsze wagi w całym zakresie prawdopodobieństw. Wreszcie potwierdziła się hipoteza trzecia: funkcja wag decyzyjnych jest bardziej liniowa kiedy uwzględnione są subiektywne oceny prawdopodobieństwa niż wówczas kiedy uwzględnione są tylko jego obiektywne wartości. Oznacza to, że zniekształcanie prawdopodobieństw w funkcji wag decyzyjnych jest częściowo wynikiem zniekształcania w percepcji. Wynik ten jest całkiem nowy w literaturze tematu.