Polityka Polski wobec Afryki Środkowej i Południowej w latach 1945-1989

Tematem rozprawy doktorskiej jest polityka Polski wobec Afryki Środkowej i Południowej w latach 1945-1989. Zaproponowane przez autora ujęcie tematu pozwala na całościową jego analizę w zakresie aktywności politycznej, gospodarczej i kulturalno-ideologicznej. Polityka Polski Ludowej wobec Afryki Środkowej i Południowej nie była dotychczas przedmiotem odrębnej monografii. Problematykę tę omawiano w pracach przekrojowych dotyczących polskiej polityki zagranicznej jako element stosunków Polski z państwami Trzeciego Świata (państwami rozwijającymi się). Jako podstawę źródłową wykorzystano w pracy dokumenty programowe, dotyczące polityki Polski Ludowej wobec Afryki Subsaharyjskiej oraz zasoby ilustrujące politykę wobec poszczególnych państw omawianego obszaru. Większość tych dokumentów znajduje się w Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Badane zbiory w większości pozostają nieopracowane, co może budzić przy ich cytowaniu problemy z nazwą i szczegółową lokalizacją dokumentów. Pomocniczo wykorzystano materiały z Archiwum Akt Nowych (zbiory Wydziału Zagranicznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej). W rozprawie zastosowany został układ chronologiczno-problemowy, stosując główne kategorie z zakresu polityki zagranicznej państwa: uwarunkowania, cele, środki i metody oraz efektywność. W rezultacie pierwszy rozdział dotyczy uwarunkowań polityki Polski wobec Afryki Środkowej i Południowej w analizowanym okresie, tj. w latach 1945–1989. Uwarunkowania te zostały zaprezentowane w ujęciu z podziałem na uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne. Rozdział drugi dotyczy koncepcji polskiej polityki zagranicznej. Autor analizuje ich podstawy ideologiczne oraz zmiany zachodzące w definiowaniu polskich interesów na omawianym obszarze. Nowatorski charakter ma próba rekonstrukcji koncepcji polityki Polski w stosunku do obszaru Afryki Środkowej i Południowej we wszystkich jej aspektach: począwszy od charakterystyki ośrodków wypracowujących jej główne założenia, poprzez uwarunkowania ideologiczne i pragmatyczne – osadzone w konkretnych interesach, a skończywszy na jej zmianach wymuszonej m. in. wydarzeniami wewnętrznymi. Rozdziały od trzeciego do siódmego zostały podzielone w oparciu o kryterium środków i metod realizacji polityki Polski Ludowej wobec omawianego obszaru. Pozwoli to na uwypuklenie wspólnych dla tych relacji uwarunkowań wynikających z położenia geograficznego, doświadczeń walki narodowowyzwoleńczej oraz, w części przypadków, także obranej drogi politycznej. Jednocześnie zabieg ten umożliwi prezentację swoistego modelu polityki realizowanego środkami politycznymi, ekonomicznymi oraz kulturalno-ideologicznymi. Przedmiotem rozdziału trzeciego jest pomoc jakiej udzielała Polska ruchom narodowowyzwoleńczym. Przejawiała się ona poprzez m.in. w aktywność na rzecz dekolonizacji w organizacjach międzynarodowych, wsparcie materialne czy pomoc szkoleniową. Autor przedstawia również relacje z przedstawicielami poszczególnych organizacji walczących o wolność. Rozdział czwarty poświęcony jest stosunkom politycznym z państwami określanymi zbiorczo jako „postępowe” i wykorzystywanym w tym zakresie środkom. W tym samym układzie problemowym została dokonana analiza relacji z pozostałymi państwami regionu zawarta w rozdziale piątym. Rozdział szósty dotyczy środków ekonomicznych wykorzystywanych w kształtowaniu polityki Polski wobec Afryki Środkowej i Południowej. Ostatni rozdział odnosi się do środków kulturowo-ideologicznych: współpracy naukowo-technicznej, kształcenia Afrykanów w Polsce, promocji kultury polskiej, aktywności polskich misjonarzy w Afryce oraz popularyzacji wiedzy na temat Afryki w Polsce oraz Polski w Afryce. Znalazły się w nim również trudne do jednoznacznego sklasyfikowano środki z zakresu stosunków społecznych – współpraca organizacji młodzieżowych, współpraca sportowa oraz współpraca z miejscową Polonią.