Rola badań empirycznych z wykorzystaniem fMRI w wyjaśnieniach decyzji w dylematach moralnych

Badania fMRI Joshuy D. Greene’a wykazały różne wzorce aktywności neuronalnej w zależności od typu dylematu moralnego. W „bezosobowych” (np. dylemat wagonika) bardziej aktywne są obszary związane z wyższymi funkcjami poznawczymi (grzbietowo-boczna kora przedczołowa, płaty ciemieniowe). Z kolei w „osobowych” (np. dylemat kładki), wymagających fizycznej ingerencji prowadzącej do krzywdy konkretnej osoby, wzrasta pobudzenie ośrodków związanych przetwarzaniem afektywnym (przyśrodkowa kora przedczołowa, obustronnie tylny zakręt obręczy i zakręt kątowy). W kolejnych badaniach Green wprowadził podział dylematów osobowych na „łatwe” i „trudne” oraz różnicował również trudne dylematy w kontekście udzielanej odpowiedzi utylitarnej lub deontologicznej. Dłuższy czas reakcji w dylematach trudniejszych oraz przy odpowiedziach utylitarnych korelował z wyraźniejszą aktywnością regionów DLPFC i ACC, co odzwierciedlało przełamywanie rekacji emocjonalnych, zaś szybsze decyzje bez zwiększonego zaangażowania ściśle poznawczego sugerowały silniejsze reakcje afektywne. Dalsze badania (m.in. model EFEC Jorge’a Molla et al. i metaanaliza ALE autorstwa Bzdok et al.) podkreśliły, że procesy rozumowania etycznego wynikają z współpracy różnych sieci neuronalnych, obejmujących zarówno rozumowanie społeczne, teorię umysłu oraz empatię. Następnie przywołano metaetyczne poglądy Singera, Kuźniara i samego Greene’a, które uwypuklają spór między utylitaryzmem a deontologią w świetle neuronauk. Singer postuluje potrzebę racjonalnej weryfikacji intuicji moralnych, Kuźniar podkreśla możliwość spójnego uzasadnienia koncepcji deontologicznych, a Greene wskazuje na rolę silnej aktywności afektywnej w utrzymywaniu intuicji deontologicznych. W konkluzji moralność jawi się jako biologicznie zakorzeniona i filozoficznie złożona, wymagająca perspektywy interdyscyplinarnej.

Functional MRI studies conducted by Joshua D. Greene revealed distinct patterns of neuronal activity depending on the type of moral dilemma. In “impersonal” dilemmas (e.g. the trolley problem), regions associated with higher cognitive functions—such as the dorsolateral prefrontal cortex and parietal lobes—exhibited greater activity. In contrast, “personal” dilemmas (e.g. the footbridge dilemma), involving direct physical harm to a specific individual, showed increased activation in areas linked to affective processing, including the medial prefrontal cortex, bilateral posterior cingulate gyrus and angular gyrus. In subsequent research, Greene categorized personal dilemmas into “easy” and “difficult” and further distinguishing the latter based on whether participants offered a utilitarian or deontological response. Longer reaction times in difficult dilemmas and in utilitarian judgments correlated with greater activity in the DLPFC and ACC, indicating the overriding of emotional responses. By contrast, faster decisions with no corresponding rise in cognitive control suggested stronger affective reactions. Additional investigations, notably the EFEC (Events–Features–Emotion–Complexes) model developed by Jorge Moll et al. and the ALE meta-analysis by Bzdok et al., emphasized that ethical reasoning emerges from the interaction of multiple neural networks, encompassing social cognition, theory of mind, and empathy. The ensuing metaethical discussion—drawing on the views of Peter Singer, Adrian Kuźniar, and Greene himself—highlighted the debate between utilitarianism and deontology in light of neuroscience. Singer advocates for rational scrutiny of moral intuitions; Kuźniar underscores the possibility of coherently justifying deontological claims; and Greene points to the role of robust affective engagement in sustaining deontological intuitions. In conclusion, morality appears both biologically grounded and philosophically complex, requiring an interdisciplinary perspective.