Recepcja Chopina w twórczości kompozytorskiej po 1970 roku. Studium zapożyczeń

Niniejsza praca jest pierwszym pogłębionym studium recepcji Fryderyka Chopina w twórczości kompozytorskiej lat 1970–2020. Autorka zastosowała własną metodologię analizy zapożyczeń muzycznych na poziomie strukturalnym (warstwy muzycznej) i semantycznym. Teoria opiera się na sposobach funkcjonowania zapożyczonego materiału muzycznego w nowej kompozycji: modelowaniu, montażu i meta-modelowaniu. Do opisu znaczeń wykorzystana została kognitywna teoria integracji pojęciowej Gillesa Fauconniera i Marka Turnera. Dysertacja została podzielona na cztery rozdziały i zakończenie, zawierające refleksje końcowe oraz podsumowanie. Rozdziały 1. i 2. stanowią wprowadzenie do przyjętego obszaru badawczego, prezentują stan badań oraz kontekst historyczny i ideowy analizowanego okresu. Rozdział 3., będący ścisłym studium zapożyczeń Chopinowskich, zawiera omówienia wybranych utworów, stanowiących przykłady: 1) modelowania (np. modelowanie całego utworu na fragmencie istniejącego utworu, modelowanie motywów, modelowanie w ramach cyklu, modelowanie w praktyce wykonawczej), 2) montażu (montaż sukcesywny, symultaniczny) oraz 3) meta-modelowania (model wyobrażony, recepcja gatunków). Wybór materiału analitycznego odzwierciedla różne strategie i koncepcje kompozytorskie. Rozdział 4. ma na celu zestawienie i przedstawienie kolejnych przykładów kompozycji, pogrupowanych według kategorii tematycznych, takich jak: kanon i powtórzenie, nowoczesność, narodowość, rytm i ruch, loop, fortepian, nostalgia, popkultura. Dodatkowo opisana została kwestia tzw. zapożyczeń wielokrotnych, a także kompozycji o Chopinie. W wyniku przeprowadzonych badań recepcji Chopina ujawnił się szereg istotnych wniosków. Jako jeden z ważniejszych uznany tu został fakt, iż wśród współczesnych kompozytorów funkcjonuje obraz Chopina jako twórcy nowoczesnego – jego oryginalne osiągnięcia są postrzegane jako postępowe i nadal wpływają na twórców. Zauważalna jest również tendencja do wykorzystywania fragmentów jego kompozycji jako wzorców dla muzyki repetytywnej (pętle, powtórzenia). Źródła tej inspiracji tkwią w samej twórczości Chopina, w której także możemy dostrzec zjawiska iteracji i redukcji, np. w preludiach i etiudach. Należy również zwrócić uwagę na dzieła Chopina, które zapożyczane były szczególnie często, jak wybrane preludia (głównie: Preludium e-moll op. 28 nr 4), Mazurek a-moll op. 17 nr 4, który Henryk Mikołaj Górecki wykorzystał w słynnej III Symfonii, czy Marsz żałobny z Sonaty b-moll op. 35, który funkcjonuje jako symbol żałoby, lecz także szaleństwa. Kompozytorzy wielokrotnie sięgali po fragmenty dzieł Chopina dla uzyskania kontrastu wyrazowego swoich kompozycji i w celu nasycenia dzieł specyficznymi znaczeniami. Równolegle można dostrzec bariery recepcyjne, związane przede wszystkim z kulturową obecnością Chopina i nadużywaniem jego wizerunku w życiu publicznym i kulturze masowej. W aneksie do niniejszej pracy zamieszczony został wykaz ok. 100 kompozycji z omawianego okresu, zawierających zapożyczenia z twórczości Chopina lub inne bliskie odniesienia. Wiele z nich nie było wcześniej opisanych w literaturze muzykologicznej i chopinologicznej. Zestawienie to ukazuje międzynarodowy zasięg rezonansu Chopina w muzyce współczesnej oraz jego różnorodność i dynamikę.