Klasyfikacja NUTS i jej znaczenie dla prawa Unii Europejskiej i polskiego prawa krajowego

W niniejszej rozprawie przedstawiono znaczenie klasyfikacji NUTS dla prawa unijnego oraz polskiego prawa krajowego. W szerszym kontekście, ujęcie NUTS-ów – w szczególności poziomu drugiego – jako podstawowego dla zastosowania polityk regionalnych oraz w tym znaczeniu prawnych założeń unijnych dla problemu reguł ustanawiania Wieloletnich Ram Finansowych UE. Ważnym aspektem rozprawy są prawne i rozwojowe konsekwencje podziału statystycznego NUTS, ze szczególnym uwzględnieniem NUTS 2 dla odpowiednich regionów, głównie polskich, w tym województwa mazowieckiego, w kontekście perspektywy unijnej 2021-2027. Istotnym elementem w tej materii jest niewątpliwie wykorzystanie nowych instrumentów terytorialnych na rzecz rozwoju regionalnego, przy jednoczesnym zachowaniu regionalnego podejścia polityki spójności. Przedmiotem rozważań jest również omówienie pojęcia oraz zadań samorządu terytorialnego, w szczególności lokalnych, regionalnych i metropolitalnych. Jako cel pracy, wskazuje się także analizę przesłanek i, na podstawie doświadczeń praktyki, skutków podziału województwa mazowieckiego na dwie jednostki poziomu NUTS 2. Całość rozważań została podzielona na trzy rozdziały. Przedmiotem rozdziału I jest pojęcie klasyfikacji jednostek terytorialnych do celów statystycznych. Opisane są cele, podstawowe zasady oraz tryb zmiany NUTS. Analizie poddana została również główna charakterystyka NUTS. W dalszej części rozdziału I przedstawiono wątek harmonizacji NUTS a kolejno, stworzoną na potrzeby polskiej statystyki, nomenklaturę jednostek terytorialnych do celów statystycznych (NTS), obowiązującą w latach 2000-2017. Nomenklaturę Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) - zniesioną z dniem 1 stycznia 2018 - zastąpił System Kodowania Jednostek Terytorialnych i Statystycznych (KTS), któremu także został dedykowany oddzielny wątek. Ważnym zagadnieniem, dotyczącym liczby jednostek NUTS w poszczególnych okresach czasowych, jest również rewizja NUTS, począwszy od roku 2006 a zakończywszy na roku 2021. Odniesiono się także do lokalnych jednostek administracyjnych, unijnych typologii terytorialnych i innych jednostek przestrzennych, mianowicie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii oraz obszarów realizacji strategii ponadregionalnych. Poświęcono również uwagę innym strukturom terytorialnym wynikającym z prawa unijnego. Rozdział II poświęcony jest samorządowi terytorialnemu i jego miejscu w systemie ustrojowym państwa. Zasadniczemu podziałowi terytorialnemu państwa i najważniejszym zasadom wynikającym z Konstytucji RP, które mają znaczenie w relacji do NUTS, podobnie jak wykonywane zadania przez poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, w szczególności przez pryzmat pojęcia regionu, regionalizacji i metropolizacji. Fragment rozdziału przeznaczony został dla współpracy terytorialnej Unii Europejskiej. W rozdziale III poddane zostało analizie zagadnienie podziału statystycznego województwa mazowieckiego, jako szczególnego przypadku stosowania polityki regionalnej. Scharakteryzowana została przestrzeń Mazowsza oraz możliwości rozwoju w odniesieniu do NUTS 2 Mazowieckiego regionalnego i NUTS 2 Warszawskiego stołecznego. Podkreślona została również wartość, jaką jest zachowanie jedności administracyjnej województwa. Cześć rozdziału poświęcono instrumentom rozwoju terytorialnego dla województwa mazowieckiego. W zakończeniu dokonano podsumowania przeprowadzonych badań.