Spotkanie cywilizacji. Prawo Królestwa Jerozolimskiego i państw krzyżowców, a kształtowanie się społeczeństwa i Kościoła u styku kultur (1099-1187)

Dotychczasowe badania nad średniowiecznym prawem nigdy w szerszym stopniu nie dotyczyły problematyki Królestwa Jerozolimskiego w kontekście kształtowania się nowego, specyficznego społeczeństwa leżącego na styku kultury islamskiej, bizantyjskiej i zachodniej. Badacze w znacznym stopniu pomijali również liczne aspekty problemu tworzenia się struktury kościelnej i państwowej w wyjątkowych uwarunkowaniach Ziemi Świętej. Wydaje się również, że wciąż nie zwrócono większej uwagi na fakt, w jaki sposób przemiany teologiczne i cywilizacyjne wieków XI i XII wpłynęły na narodziny i rozwój idei krucjat oraz na kształtowanie się i praktykę ustrojową oraz prawną państw krzyżowców. Prezentowana rozprawa ma stanowić wypełnienie tej luki, poprzez analizę trzech najważniejszych źródeł narracyjnych dla omawianego okresu – kronik Alberta z Akwizgranu, Fulka z Chartres oraz Wilhelma z Tyru, a także jedynego znanego historykom zbioru prawa z okresu I Królestwa Jerozolimskiego – kanonów synodu w Nablusie, ponadto innych źródeł normatywnych, aktowych oraz narracyjnych związanych z historią wypraw krzyżowych i państw krzyżowców. Praca ma przede wszystkim służyć odpowiedzi na pytania o istotę ruchu krucjatowego i prawa krzyżowców. Praca dotyczy okresu tzw. I Królestwa Jerozolimskiego – czyli czasów przed zdobyciem Jerozolimy przez Saladyna (1099-1187). Celem moich badań jest ukazanie, poprzez analizę postrzegania i rozumienia prawa oraz poglądów i postulatów dotyczących jego funkcjonowania, procesu kreowania się nowej struktury społecznej i religijnej, tworzącej się niejako od podstaw w niezwykle specyficznych i interesujących warunkach. Kompleksowe i całościowe spojrzenie na prezentowaną przez kronikarzy myśl prawną w kontekście jej kulturowego znaczenia i zróżnicowania umożliwia odtworzenie niezwykłego projektu, jakim była budowa nowego państwa w Ziemi Świętej. Chcę przyjrzeć się nade wszystko pewnej dosyć dynamicznej wizji ustrojowej, która kształtowała się od okresu założycielskiego Królestwa Jerozolimskiego i państw krzyżowców. Jak miały funkcjonować te państwa? Na czym miała polegać istota władzy i prawa w nowej przestrzeni Ziemi Zbawiciela? Jaka była ich podstawa ideowa? Jak miały układać się wzajemne stosunki pomiędzy władzą doczesną i władzą duchową? Jakie miały być najważniejsze instytucje państwowe i ośrodki władzy duchowej? W jaki sposób próbowano na nowo uporządkować rzeczywistość zgodnie z ideałami, które wtedy się ukształtowały? Jakie były najważniejsze zasady prawa chrześcijańskiej wspólnoty w Outremer? Ponadto postaram się odpowiedzieć na pytania o istotę i pochodzenie prawa w Królestwie Jerozolimskim, o charakter norm prawnych krzyżowców. Jak na refleksję dotyczącą istoty i sensu prawa oddziaływało spotkanie cywilizacji, które miało miejsce w Królestwie Jerozolimskim doby krucjat? Wreszcie przez pryzmat prawa pragnę przyjrzeć się obyczajowości i seksualności (które to sfery stawały się bardzo często przedmiotem unormowań prawnych); jaką odgrywały one rolę społeczną, państwową i religijną w państwach krzyżowców? Jaka była wizja funkcjonowania społeczeństwa u styku kultur chrześcijańskiej, bizantyjskiej i islamskiej? Czym właściwie miało być Królestwo Jerozolimskie? Jak wyglądała recepcja i funkcjonowanie owej koncepcji prawa? Chciałbym, aby odpowiedzi na powyższe pytania przyczyniły się przynajmniej w niewielkiej mierze do poszerzenia stanu wiedzy dotyczącej nie tylko dziejów Królestwa Jerozolimskiego, lecz mogły również służyć jako przyczynek do rozwoju badań nad mechanizmami kształtowania się prawa oraz jego roli w formowaniu społeczeństwa u styku kultur, także w kontekście reformy gregoriańskiej i przemian wieków XI i XII.