Regionalizmy leksykalne w języku mieszkańców Przemyśla

Praca doktorska z zakresu dialektologii dotyczy regionalizmów leksykalnych w języku mieszkańców Przemyśla. Podstawę materiałową opisu stanowi zbiór 832 jednostek leksykalnych, zgromadzonych samodzielnie różnymi metodami (badania ankietowe, ekscerpcja lokalnej prasy, forów i stron internetowych, wywiady kontrolowane, zapisy rozmów zasłyszanych). Celem pracy jest charakterystyka jakościowa i ilościowa zebranego słownictwa i opracowanie słownika współczesnych przemyskich regionalizmów leksykalnych na tle dotychczasowych badań nad odmianami regionalnymi w kraju. Rozprawa składa się ze wstępu, trzech rozdziałów (dwóch teoretycznych oraz trzeciego analitycznego), podsumowania oraz aneksu z zawartym w nim słownikiem regionalizmów przemyskich. W rozdziale pierwszym opisano historię Przemyśla oraz sytuację polszczyzny miasta w wiekach dawnych. Najważniejsze czynniki mające wpływ na ukształtowanie się regionalnej (lokalnej) polszczyzny przemyskiej to: wielojęzyczność, wieloetniczność i wielokulturowość Przemyśla, związane z tym kontakty językowe, zwłaszcza polsko-ukraińskie, następnie pozostawanie w granicach zaboru austriackiego i kontakty polsko-niemieckie, warunki autonomii galicyjskiej i związany z tym swobodny rozwój polszczyzny w porównaniu z pozostałymi zaborami; położenie miasta w strefie wpływów zarówno gwary lwowskiej, jak i krakowskiej, a także, co najbardziej istotne, okoliczne gwary polskie i ukraińskie, których elementy w wyniku interferencji językowej upowszechniały się w odmianie regionalnej. Rozdział drugi bazuje na założeniach teoretycznych dotyczących badań nad regionalizmami leksykalnymi oraz regionalnymi odmianami polszczyzny. W niniejszej pracy język, którym posługują się mieszkańcy Przemyśla, traktowany jest jako regionalna odmiana polszczyzny, zgodnie z definicją tego pojęcia w literaturze przedmiotu. Rozdział trzeci dotyczy charakterystyki jakościowej i ilościowej regionalizmów przemyskich. Zebrane słownictwo poddano analizie i podzielono ze względu na: zróżnicowanie pokoleniowe znajomości wybranych form, etymologię, zasięg terytorialny, nacechowanie, przynależność do poszczególnych kręgów tematycznych. Z przeprowadzonych badań wynika, że współczesny język mieszkańców Przemyśla jest wypadkową kilku nakładających się na siebie czynników. Interpretacja wyników zawartych w formularzu oraz refleksje wynikające z analizy całego zgromadzonego materiału prowadzą do konkluzji, iż w ciągu najbliższych lat pozycja wybranych regionalizmów przemyskich nie wydaje się zagrożona, co jednocześnie nie potwierdza powszechnej tezy o wymieraniu form regionalnych. Niewątpliwie interferencja polszczyzny ogólnej jest postępująca i dostrzegalna w języku przemyślan, jednak istnieje znaczna grupa regionalizmów silnie zakorzenionych. Należy podkreślić, iż regionalna odmiana polszczyzny przemyślan jest na tyle specyficzna, iż nie można jej pominąć w ogólnym oglądzie regionalizmów. Domaga się ona podkreślenia swojej unikatowości i wyodrębnienia jej na tle języka ogólnego.