Mechanizmy dystrybucji świadczeń socjalnych w ośrodkach pomocy społecznej w Polsce

Celem pracy jest analiza mechanizmów dystrybucji świadczeń socjalnych w ośrodkach pomocy społecznej w Polsce. Autor pracy koncentruje się na odpowiedzi na pytanie o to, jak w kontekście codziennego doświadczenia pracowników socjalnych realizowane jest prawo i procedury dotyczące kwalifikacji beneficjentów do wsparcia oraz realizacji zasiłków. Dotychczasowe badania skupiały się głównie na regułach formalnych procesu dystrybucji świadczeń, pomijając praktyczne aspekty i perspektywę osób, które są odpowiedzialne za wykonywanie tych reguł. W pracy scharakteryzowana została „ukryta” strona polityki świadczeń, której nie da się opisać wykorzystując oficjalne dane urzędów i raporty dotyczące realizacji zadań ośrodków pomocy społecznej. Autor prezentuje politykę świadczeń socjalnych jako część „moralnej gospodarki” państwa opiekuńczego, która ma na celu reprodukcję podziałów na „zasługujących” i „niezasługujących” na wsparcie obywateli. W tej perspektywie, mechanizmy dystrybucji świadczeń socjalnych opierają się na moralnych regułach życia społecznego i odzwierciedlają określoną wizję społecznej sprawiedliwości. Szczególną rolę pełnią same narzędzia świadczeń socjalnych, które autor traktuje jak specjalną "walutę państwa" służącą kontroli relacji między przedstawicielami władzy państwowej a beneficjentami. Jako „agenci państwa” pracownicy socjalni z jednej strony są zobowiązani do realizacji procedur i przepisów prawa dotyczących świadczeń zgodnie z założeniami przyjętej polityki. Z drugiej, są profesjonalistami pomocy działającymi na rzecz beneficjentów, których reprezentują w kontaktach z państwem. Uwikłani w to „pośrednictwo” doświadczają dylematów decyzyjnych, które powstają w wyniku zderzenia procedur z rzeczywistymi problemami obywateli. Ich sprawczość leży we władzy dyskrecjonalnej i możliwości „tłumaczenia” przepisów na rzeczywiste sytuacje. Codzienna praktyka powoduje, że pracownicy socjalni wykształcają moralne dyspozycje do podejmowania decyzji o świadczeniach – mają swoją wizję sprawiedliwości systemu i dokonują osądów moralnych na beneficjentach starając się „dopasować” swoje działania do tego, co sami uważają za właściwe. W pracy zaprezentowano wyniki badań jakościowych, wywiadów oraz obserwacji prowadzonych w ośrodkach pomocy społecznych, ankiety z pracownikami socjalnymi oraz analizy orzeczeń sądowych w postępowaniach odwoławczych w zakresie zasiłków z pomocy społecznej. Wyniki prezentują wizję społecznej sprawiedliwości, która wyłania się z obowiązujących przepisów prawa dotyczących świadczeń socjalnych, stosunek pracowników socjalnych do przepisów i procedur, uwarunkowania lokalne i organizacyjne ich pracy, a także praktykę decyzyjną ośrodków związaną z dystrybucją.