Wpływ czynników pozajęzykowych na ewolucję sytuacji socjolingwistycznej Hiszpanii - analiza społeczno-politycznego statusu odmian językowych i polityki językowej kraju

Niniejsza praca z perspektywy historycznej i współczesnej ukazuje rozwój wybranych odmian językowych w Hiszpanii ze względu na ich społeczne oraz polityczne znaczenie. Rozprawa ma na celu opisanie wpływu czynników pozajęzykowych na postrzeganie różnorodnych etnolektów i wzajemnych relacji między nimi, a w konsekwencji kształtowanie rzeczywistości językowej. Odmiany romańskie w Hiszpanii stanowią część continuum dialektalnego, stąd trudno wyznaczyć ich granice językowe i geograficzne, a problem klasyfikacji językowej i określenia politycznego statusu jest powszechny. Co do odrębności niektórych języków panuje powszechna zgoda, jednak pozycja wielu etnolektów, które są na co dzień w użyciu, jest tematem dyskusyjnym. Na gruncie językoznawstwa nie ma satysfakcjonującej odpowiedzi na pytanie, czy dane dwie odmiany językowe stanowią jeden czy dwa odrębne języki. W pracy badawczej przyjmuję i rozwijam hipotezę, iż w przypadku języków spokrewnionych brak jest czysto lingwistycznych kryteriów, które precyzowałyby definicje i odróżniały język od dialektu. W ustaleniu takiego podziału pomaga analiza kryteriów społecznych i politycznych. Przy czym rozróżnienie na język i dialekt jest kwestią subiektywną oraz zmienną. Przyjęte w rozprawie podejście ma charakter interdyscyplinarny. Opis ewolucji sytuacji językowej z perspektywy socjolingwistycznej oznacza zbadanie społeczno-politycznego kontekstu, w jakim zachodzą akty komunikacji. Podjęte w pracy rozważania rozwijają także koncepcję symbolicznego znaczenia języka, który jest istotnym składnikiem kształtującym tożsamość — indywidualną i zbiorową — oraz często stanowi kluczowy składnik identyfikacji narodowej. Czynniki pozajęzykowe wpływają na społeczny prestiż i polityczny status odmian językowych w Hiszpanii, przez co określają relacje między poszczególnymi etnolektami. Ewolucja sytuacji socjolingwistycznej pokazuje jak siła i zasięg odmian językowych są zmienne. Kastylijski stopniowo odbierał znaczenie polityczne innym wariantom językowym obecnym w Hiszpanii, by ostatecznie zdominować komunikację w sferze publicznej. Pozostałe odmiany językowe zostały zepchnięte do roli środka komunikacji werbalnej oraz narzędzia ekspresji kultury ludowej, kształtując na wielu obszarach długotrwałą sytuację dyglosji i dwujęzyczności. Hiszpańska konstytucja z 1978 r. zapoczątkowała nowe podejście do kwestii językowych w kraju, które wyraża się w prowadzeniu przez wspólnoty autonomiczne polityki normalizacyjnej w celu promocji odmian regionalnych. Działania na rzecz wzrostu prestiżu i liczby użytkowników języka regionalnego, a najczęściej jego wariantu standardowego, opierają się na zwiększaniu jego obecności w publicznych sferach życia społecznego: administracji, edukacji, kulturze i mediach. Przedstawiona w niniejszej pracy analiza sytuacji socjolingwistycznej odmian językowych na terytorium Hiszpanii została przeprowadzona ze szczególnym uwzględnieniem wskaźników rozwoju języka oraz doprowadziła do zidentyfikowania wspólnych przeszkód w prowadzeniu efektywnych działań rewitalizacyjnych.