Znaleziska monet rzymskich z osad kultury przeworskiej

Przedmiotem dysertacji są znaleziska monet rzymskich z osad kultury przeworskiej. Kultura ta, była konglomeratem germańskich plemion utożsamianych z Lugiami i Wandalami, które zamieszkiwały większość terytorium dzisiejszej Polski od początków II w. przed Chr., a połową V w. po Chr. Badania miały za zadanie, doprowadzić do lepszego rozpoznania funkcji monet rzymskich w kulturze żywej oraz uściślenia wiedzy o czasie ich napływu i użytkowania na terenach zajętych przez interesujące nas ludy. Materiał badawczy został zestawiony w ramach pięciu wydzielonych regionów geograficznych i skupisk osadniczych w granicach Polski (Wielkopolska, Śląsk, Małopolska, Zachodnie Mazowsze, prawobrzeżne Mazowsze Podlasie i Lubelszczyzna). Wyróżniono trzy grupy znalezisk monetarnych o różnym poziomie informacyjnym, gdzie podstawą były konteksty archeologiczne, w których zostały zarejestrowane. Analizy przeprowadzono oddzielnie dla każdego z regionów, w celu stwierdzenia ewentualnych różnic lub analogii między nimi. Równocześnie, w ramach przyjętych jednostek terytorialnych znaleziska monet poddano obserwacji w ramach grup interpretacyjnych, łącząc tym samym informacje z tożsamych kontekstów. W trakcie prac, zarejestrowano 631 egzemplarzy monet rzymskich na 131 osadach ludności kultury przeworskiej. Daty emisji monet oraz czas ich napływu na omawiane tereny, pokrywają się z chronologią przyjętą w opracowaniu (fazy A2 - D1). Najstarszą zarejestrowaną monetą jest denar republikański C. Thalny ze 154 roku przed Chr., najmłodszą zaś – AE 3 Walentyniana I z lat 364-375. Zatem, analiza zebranego materiału obejmuje ponad 500 lat obecności kultury przeworskiej na omawianych terenach. W celu uzyskania odpowiedzi na postawione pytania badawcze, przeprowadzono liczne analizy porównawcze zarówno wewnątrz omawianego materiału, jak również z innymi kategoriami znalezisk i importów z osad. Niezwykle istotne były tu również obserwacje archeologicznych kontekstów oraz indywidualnych cech monet, wskazujących na ich wtórne użytkowanie w kulturze żywej. Dla określenia czasu funkcjonowania monet, wzięto pod uwagę także ich stany zużycia, przyjmując liniowy w czasie stopień ścierania się ich powierzchni. Poddany wszechstronnym badaniom materiał, przyniósł istotne dane dotyczące czasu napływu i użytkowania oraz funkcji rzymskich monet w środowisku osadniczym ludności kultury przeworskiej. Stwierdzono, że główną masę monetarną w obrębie osad stanowią I-II wieczne denary, które napłynęły tu w drugiej połowie II w. Ich występowanie na osadach, jest przede wszystkim wynikiem redystrybucji skarbów. Znacząca jest obecność relatywnie licznych subaeratów i lokalnych kopii, które docierały do osad, podobnie jak większość innych nominałów, w wyniku indywidualnej aktywności mieszkańców i kontaktów z Cesarstwem. Podjęte obserwacje wskazują na zróżnicowanie czasu i dynamikę użytkowania monet, także ze względu na zmienność ich funkcji. Widzimy tu różne sposoby ich wykorzystywania, gdzie odgrywały rolę praktyczną - znajdując zastosowanie w działalności rzemieślniczej, lub symboliczną – podnosząc prestiż użytkownika lub będąc przedmiotem praktyk o charakterze rytualnym. Monety rzymskie, choć dość rozpowszechnione wśród społeczności kultury przeworskiej, nie docierały do wszystkich mieszkańców. Zapewne także, nie pełniły roli powszechnego pośrednika wymiany, do czego bardziej predestynowane były drobniejsze nominały brązowe, które rejestrujemy w niewielkich ilościach.