Counterfactuals in literature: L2 readers' perception and evaluation

Głównym celem rozprawy jest analiza narracji kontrfaktycznej oraz kontrfaktycznych okresów warunkowych jako środka literackiego oraz zbadanie ich przetwarzania poznawczego przez czytelników L1 (rodzimych) i L2 (drugiego języka). Praca proponuje model kognitywnego zaangażowania w elementy i narracje kontrfaktyczne – alternatywne scenariusze w literaturze, które mogłyby się wydarzyć, ale się nie wydarzyły. Analiza obejmuje zarówno wbudowane elementy kontrfaktyczne, jak i kontrfaktyczną fikcję historyczną. Kontrafaktualność jako środek literacki jest badana na dwóch poziomach. Na poziomie mikro pojawiają się jako refleksje bohatera lub narratora nad wydarzeniami, które mogły się wydarzyć, ale się nie wydarzyły. Na poziomie makro kontrafaktualność kształtuje całą narrację, umieszczając historię w alternatywnym kontekście historycznym. Pierwszy typ, zwany “dysnarracje” (disnarrated), przedstawia nieurzeczywistnione wydarzenia z przeszłości w fikcji, natomiast drugi, określany jako „kontrafaktyczna fikcja historyczna”, przekształca rzeczywiste wydarzenia historyczne w takie, które nigdy się nie wydarzyły. Aby osiągnąć powyższy cel, w badaniu zastosowano różnorodną metodologię. Wykorzystano teorię możliwych światów, aby zaproponować nowy model zaangażowania kognitywnego w struktury i narracje kontrfaktyczne. Model został zweryfikowany za pomocą analizy dwóch tekstów literackich: Śniegi Kilimandżaro (The Snows of Kilimanjaro) Ernesta Hemingwaya (1936) oraz Ojczyzna (Fatherland) Roberta Harrisa (1992). Następnie przeprowadzono badanie empiryczne z wykorzystaniem śledzenia ruchu gałek ocznych, uzupełnione o kwestionariusze samooceny, by zbadać, jak czytelnicy angażują się i przetwarzają elementy oraz narracje kontrfaktyczne w tekstach literackich. Dodatkowo zastosowano analizę lingwistyczną w celu zbadania formy i znaczenia kontrfaktycznych okresów warunkowych, koncentrując się na wymaganiach mentalnych, jakie stawiają one przed czytelnikami L2. Wyniki wskazują, że podczas przetwarzania struktur i narracji kontrfaktycznych w tekstach literackich czytelnicy angażują się w procesy poznawcze, takie jak wyobraźnia, porównanie, ocena i reakcja emocjonalna. Spotykając się z „dysnarracyjnymi” fragmentami, czytelnicy porównują świat przedstawiony w tekście z jego alternatywami, podczas gdy w kontrfaktycznej fikcji historycznej porównują rzeczywisty świat historyczny z jego fikcyjnym odpowiednikiem. Co istotne, przeniesienie uwagi czytelnika na świat fikcyjny i „zanurzenie” się nim odgrywa kluczową rolę w kontrfaktycznej fikcji historycznej, zapobiegając ciągłemu porównywaniu dwóch światów przez czytelników. Ponadto stwierdzono, że struktury i narracje kontrfaktyczne w tekstach literackich są emocjonalnie angażujące dla czytelników. Analiza językowa wykazuje, że kontrafaktualność działa jako odstępstwo od normy, które wzbogaca tekst i jego „literackość” poprzez swoje cechy formalne i semantyczne, wymagając dodatkowego wysiłku poznawczego od czytelników L2. Jednak czytelnicy L2 mogą w pełni zrozumieć elementy kontrfaktyczne w tekstach literackich bez znaczącego wpływu języka L1. Podsumowując, rozprawa pokazuje, że struktury i narracje kontrfaktyczne są potężnymi narzędziami wzbogacającymi teksty literackie poprzez pogłębianie semantyki i emocjonalnego rezonansu. Chociaż ich przetwarzanie wymaga dużego wysiłku poznawczego, wpływ języka L1 na zrozumienie czytelników L2 jest minimalny.

The primary aim of this dissertation is to analyse counterfactuals as a literary device and explore their cognitive processing by both L1 (native) and L2 (second language) readers. It proposes a model for understanding how readers cognitively engage with literary counterfactuals – alternative scenarios in literature that could have happened but did not. This analysis encompasses both embedded counterfactuals and counterfactual historical fiction. Counterfactuals as a literary device are examined on two levels. At the micro level, they appear as a character’s or narrator’s reflections on events that might have occurred but did not. At the macro level, counterfactuality shapes the entire narrative by placing the story in an alternative historical context. The former, termed “disnarrated”, depicts unactualised past events within fiction, while the latter, known as “counterfactual historical fiction”, reimagines actual historical events that never transpired. To achieve this goal, the study employs a multifaceted methodology. The possible worlds framework is utilised to propose a novel model of cognitive engagement with counterfactuals. The model’s feasibility is first tested using two literary texts: The Snows of Kilimanjaro by Ernest Hemingway (1936) and Fatherland by Robert Harris (1992). Subsequently, an empirical investigation using eye tracking, complemented by self-report questionnaires, is conducted to examine how readers engage with literary counterfactuals. Additionally, linguistic analysis is employed to explore the form and meaning of counterfactuals, focusing on the complex processing demands they place on L2 readers. The findings indicate that while processing counterfactuals in literature, readers engage in cognitive processes such as imagination, comparison, evaluation, and emotional response. When encountering the disnarrated, readers contrast the textual actual world with its alternatives, while in counterfactual historical fiction, they contrast the actual historical world with its fictional counterpart. Notably, fictional recentring plays a critical role in counterfactual historical fiction, preventing readers from constantly comparing the two worlds. Moreover, literary counterfactuals are found to be emotionally engaging for readers. The linguistic analysis reveals that counterfactuals function as deviations that foreground the narrative through their formal features and semantics, requiring additional cognitive effort from L2 readers. However, L2 readers can fully comprehend literary counterfactuals without significant influence from their L1. In conclusion, the dissertation demonstrates that counterfactuals are potent tools for enriching literary texts by enhancing their semantic depth and emotional resonance. Although they are cognitively demanding to process, the effect of L1 on L2 readers’ comprehension is minimal.