Od wsparcia do kontestacji - działania organizacji pozarządowych w obszarze migracji w Polsce wobec polityki bezpieczeństwa państwa w latach 2015-2023

Głównym celem badawczym rozprawy jest wyjaśnienie, jak kształtowały się relacje organizacji pozarządowych działających w obszarze migracji z państwem polskim w kontekście jego polityki bezpieczeństwa w latach 2015-2023 i skąd wynikał charakter tych relacji. Ramy czasowe pracy obejmują okres, jaki przypada na rządy Prawa i Sprawiedliwości od wyborów parlamentarnych w 2015 r. do wyborów parlamentarnych w 2023 r. Do zakresu przedmiotowego rozprawy wchodzą formalnie zarejestrowane w Polsce organizacje pozarządowe, które w latach 2015-2023 podejmowały działania nakierowane na zapewnianie bezpieczeństwa migrantom lub deklarowały podejmowanie takich działań w swoich statutach. Dysertacja czerpie z paradygmatu krytycznego realizmu oraz dwóch podejść teoretyczno-metodologicznych: podejścia strategiczno-relacyjnego oraz podejścia bezpieczeństwa ludzkiego (human security). Relacja organizacji pozarządowych i państwa polskiego została ujęta w ramach modelu teoretycznego zakładającego dialektyczną relację struktur społecznych i działań aktorów społecznych. Działania organizacji analizowane były jako warunkowane przez politykę państwa, a jednocześnie usiłujące wspierać lub kontestować tę politykę. Praca składa się z pięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym przedstawiono założenia teoretyczne, zastosowane metody oraz kwestie etyczne. W rozdziale drugim poddano analizie założenia polityki bezpieczeństwa Polski w zakresie migracji w latach 2015-2023. Tematem rozdziału trzeciego jest kultura bezpieczeństwa organizacji pozarządowych działających w obszarze migracji w Polsce w latach 2015-2023 i jej ewolucja. W rozdziale czwartym przedstawiono działania w obszarze migracji, które organizacje pozarządowe w Polsce podejmowały w latach 2015-2023 oraz ich stosunek do polityki bezpieczeństwa państwa. Rozdział piąty zawiera wyniki analizy wpływu polityki bezpieczeństwa Polski, kultury bezpieczeństwa badanych organizacji oraz innych czynników na podejmowanie przez badane podmioty działań w obszarze migracji, a także rekomendacje dotyczące sposobów przezwyciężenia ograniczeń w działalności tych organizacji. W ramach dysertacji pozytywnie zweryfikowano hipotezę zakładającą, że organizacje pozarządowe działające w obszarze migracji w Polsce w latach 2015-2023 jednocześnie wspierały i kontestowały politykę bezpieczeństwa państwa, ponieważ była ona częściowo zbieżna z ich kulturą bezpieczeństwa. Stwierdzono, że polityka bezpieczeństwa Polski w badanym okresie skupiała się na bezpieczeństwie obywateli i granicy państwa, zaś migracje traktowała w znacznym stopniu jako zagrożenie, zakładała jednak także pewne gwarancje bezpieczeństwa dla migrantów. Z kolei kultura bezpieczeństwa organizacji pozarządowych opierała się na wspólnocie bezpieczeństwa obywateli i migrantów i nie traktowała migracji jako zagrożenia. Uzyskane wyniki wskazują na niemożność dokonania prostych i jednoznacznych ocen relacji badanych organizacji i polskiego państwa w latach 2015-2023. Pomimo medialnego obrazu badanego okresu jako cechującego się konfliktem rządu z organizacjami pozarządowymi na gruncie migracji, w pracy wskazane zostały zarówno trwałe, jak i budowane ad hoc mechanizmy współpracy państwa oraz organizacji pozarządowych w tym zakresie.

The main research aim of the dissertation is to explain the form and roots of the relations of non-governmental organisations operating in the field of migration with the Polish state in the context of Poland’s security policy in 2015-2023. The time frame of the work covers the period of the rule of Law and Justice from the parliamentary elections in 2015 to the parliamentary elections in 2023. The subject scope of the dissertation includes nongovernmental organisations formally registered in Poland that, in the years 2015-2023, undertook activities aimed at ensuring the security of migrants or declared taking such actions in their statutes. The dissertation draws from the paradigm of critical realism and two theoretical and methodological approaches: the strategic-relational approach and the human security approach. The relationship between non-governmental organisations and the Polish state was presented within a theoretical model assuming a dialectical relationship between social structures and the actions of social actors. The organisations’ activities were analysed as being conditioned by state policy and, at the same time, attempting to support or contest this policy. The dissertation consists of five chapters. The first chapter presents theoretical assumptions, methods used, and ethical issues. The second chapter analyses the basis of Poland’s security policy regarding migration in 2015-2023. The topic of the third chapter is the safety culture of non-governmental organisations operating in the field of migration in Poland in 2015-2023 and its evolution. The fourth chapter presents activities in the area of migration that nongovernmental organisations in Poland undertook in 2015-2023 and their relation to state security policy. Chapter five contains the results of the analysis of the impact of Poland’s security policy, the safety culture of the studied organisations, and other factors on the activities undertaken by the researched entities in the area of migration, as well as recommendations on how to overcome limitations in the performing activities by these organisations. The dissertation positively verified the hypothesis assuming that non-governmental organisations operating in the field of migration in Poland in 2015-2023 simultaneously supported and contested the state security policy because it was partially consistent with their safety culture. It was found that Poland’s security policy in the analysed period was focused on the security of citizens and the state border, and treated migration to a large extent as a threat, but also assumed certain security guarantees for migrants. In turn, the safety culture of nongovernmental organisations was based on the community of security of citizens and migrants and did not treat migration as a threat. The results obtained indicate the impossibility of making simple and clear assessments of the relations between the studied organisations and the Polish state in the years 2015-2023. Despite the media image of the examined period as characterised by a conflict between the government and non-governmental organisations in the area of migration, the work indicates both permanent and ad hoc mechanisms of cooperation by these organisations and the state in this regard.