Akademickie biura karier jako narzędzie współpracy uczelni z pracodawcami

W pracy tej podęto się przedstawienia jednego z najważniejszych obecnie problemów społecznych, jakim jest sytuacja absolwentów uczelni wyższych na rynku pracy. W tym celu dokonano charakterystyki polskiego rynku pracy oraz głównych wyzwań, z jakimi przychodzi mierzyć się młodym osobom wkraczającym w życie zawodowe. Następnie ukazano rolę, którą odgrywa państwo, będące głównym regulatorem funkcjonowania szkolnictwa wyższego. Początki tych działań przypadają na koniec XVIII i pierwszą połowę XIX wieku, gdy państwa zaczynają na masową skalę poszukiwać inżynierów i administratorów. Zadania, które są stawiane przed uniwersytetami z upływem czasu ulegają przeobrażeniom – powstają polityki publiczne mające realizować złożone i zmieniające się cele, odbiegające już od kształcenia elitarnej grupy profesjonalistów. Szkolnictwo wyższe ulega umasowieniu, a nauka instytucjonalizacji, co znacznie zmniejsza obszary swobody, którymi początkowo cieszyły się uczelnie. Dodatkową płaszczyzną, na której oceniane zaczynają być uniwersytety, staje się rynek. Relacje między sektorem szkolnictwa wyższego, państwem oraz szeregiem innych ważnych aktorów przybierają na złożoności. Zaradzić im się stara termin 'academical governance' - tłumaczony jako ład akademicki lub zarządzanie partycypacyjne w szkolnictwie wyższym. Wyrazem urynkowienia edukacji - nie tylko tej na poziomie wyższym - jest koncepcja kapitału ludzkiego, która już od ponad 50 lat stanowi jeden z głównych mechanizmów służących ocenie kształcenia. W sposób zasadniczy wpływa to na dokonywany opis szkolnictwa, podporządkowując go kryterium rynkowym przy jednoczesnym implikowaniu do niego szeregu niepewności związanych z funkcjonowaniem mechanizmu rynkowej alokacji dóbr. Mimo narosłej wokół niej krytyki, teoria kapitału ludzkiego z powodzeniem funkcjonuje w politykach publicznych wielu krajów, a w przypadku Polski wydaje się być szczególnie silna, co może być wyrazem chęci dogonienia krajów "Zachodu" przez prostą kopię ich wzorców rozwojowych (tzw. rozwój imitacyjny). Powyższe tendencje przyczyniły się do przypisania dzisiejszemu uniwersytetowi szeregu ról. Do ich opisu posłużono sie terminem 'multiuniversity', wprowadzonym do debaty o szkolnictwie wyższym przez Clarka Kerra już w połowie lat`60 XX wieku. Koncepcja zatem nienowa, jednak dzięki swojej elastyczności pozwala na zawarcie w jej ramach szeregu ról współczesnego uniwersytetu i ukazania ich we wspólnym kontekście. Wyróżniono zatem pięć zadań, które są realizowane przez szkoły wyższe. Po pierwsze, dzisiejsza akademia ma być szkołą praktycznych umiejętności, co między innymi otwiera dyskusję na temat tego co jest praktyczne a co teoretyczne. Po drugie szkoła wyższa ma dostarczać kapitał ludzki - tak dla gospodarki jak i dla jednostek. Po trzecie uczelnia ma odpowiadać za zatrudnialność swoich absolwentów, co czyni z nią jedną z instytucji rynku pracy. Po czwarte szkolnictwo akademickie ma być odpowiedzialne za modernizację kraju, głównie w wymiarze ekonomicznym, co skłania do postawienia pytań o zależności między poziomem kształcenia a wskaźnikami rozwoju gospodarczego. I na koniec uniwersytet jest miejscem tworzenia się kapitału społecznego - tak dla uczących się w nim studentów jak i dla miejsca, w którym jest usytuowany; w szczególności rola ta jest ważna dla mniejszych miejscowości. Powyższe pięć zadań szkoły wyższej zapewne nie stanowi zbioru zamkniętego, ale niewątpliwie pozwala dokonać znacznie pełniejszego, bo uzupełnionego o złożony kontekst, opisu funkcjonowania uniwersytetu na początku XXI wieku. Ostatnia część pracy poświęcona jest zrealizowanemu przez Autora badaniu akademickich biur karier (ABK), które są instytucją powołaną w efekcie oddziaływania presji rynkowej na szkołę wyższą. Przyglądając się im bliżej widać szereg problemów, które wiążą się z ideą urynkowienia uniwersytetu. Opis ABK został uzupełniony o głos władz uczelni oraz pracodawców, którzy z tymi uczelniami współpracują. Na zakończenie przedstawiono dwa przykłady pozytywnych efektów kooperacji uczelni z przedsiębiorstwem, przy czym ich bliższa analiza umożliwiła pokazanie trudności, jakie napotyka koncepcja współpracy uniwersytetu z pracodawcami, gdy przystępuje się do praktycznej realizacji jej teoretycznych postulatów.

In this doctoral thesis one of the most important social problem, which is the performance of the university graduates on the labour market has been undertaken. For this reason the analyses of the Polish labour market as well as the challenges faced by young people entering vocational life has been conducted. The thesis also deals with the role of the state as the main administrator of higher education system. The beginnings of the involvement of the state in the matters of higher education date back to the end of the 18th century when the states started to look for engineers and administrators on a mass scale. The roles of the universities have been changing. The new multi-faced public policies have arisen. Their aim is to resolve some social tension which are far from education of the elite professional groups. Higher education becomes mass education, the science becomes institutionalized, which limits the area of previous freedom of learning, teaching and researching. The additional platform of university evaluation becomes the market. The relation between the higher education sector and other important actors are getting more complex. That is why the term "academical governance" which is translated as a participatory management in higher education system has been used. As a result of market oriented approach to education the concept of human capital (HC) is being used which, for more than 50 years, is applied as one of the main tool for evaluation of education. This influences the way education is being described by subduing the education process to the market criteria. At the same time the market uncertainties are being implicated to the education system. Despite the long-standing criticism of human the capital theory (HCT), it is being used in many countries` public policies. In the case of Poland the HC theory seems to be certainly powerful, perhaps because of the willingness to catch up the "West" by simple copying the patterns of western countries model of development (dependence development). The above mentioned tendencies contributed to the assignment of complex roles to the modern university. In order to present those tasks the term of multiuniversity, which firstly was developed by Clark Kerr in the middle of the `60-ies, was applied. This concept is not a new one, but because of being elastic, it allows to show a few roles of modern university. In this thesis five tasks of the university in 21st century has been presented. The first one concerns the obligation of the academy to be the school of practical skills which, among others, opens the discussion about what the practical and the theoretical skills are. The next one for a university is to deliver the HC both to the economy and individuals. The third task says that the university is supposed to be responsible for the employability of graduates, which makes it one of the labour market institutions. The next one is to be in charge of the state modernization which opens the debate about the relations between education and economical development. The last one role for the university is building social capital - for the students and for the local community, in which the school is situated. This is especially important in smaller towns. The above presented tasks of the university do not form a closed set as there might be a few more. The term of a multi-university helps to develop more accurate description and renewed with proper context of functioning higher education institutions (HEI) in the beginning of the 21 century. The last part of the thesis is dedicated to the research of career offices conducted by the author. The offices are an institution founded as a result of market pressure on the HEI. A closer look into the career offices enables us spotting the problems which are connected with the idea of marketization of university. The description of career offices was widened by presenting the point of view of the authorities of HEI and the employees involved in the cooperation with HEI. At the end of the thesis the two case studies of positive cooperation between employees and universities have been presented. The more precise analysis enabled the author showing obstacles which occur when the theoretical concept of cooperation between HEI and entrepreneurs is being practically applied.