Prawo zwyczajowe w stosunkach dyplomatycznych państw w świetle prac Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ

Stosunki dyplomatyczne państw przez wieki regulowane były przez normy prawa zwyczajowego. Jednakże wraz z intensyfikacją stosunków międzynarodowych pojawiło się dążenie do skodyfikowania norm prawnych obowiązujących pomiędzy państwami w umowie międzynarodowej. Zadanie to zrealizowała Komisja Prawa Międzynarodowego ONZ, opracowując w latach 1954–1958 projekt artykułów w zakresie prawa dyplomatycznego, przyjęty następnie przez państwa w postaci Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych z dnia 18 kwietnia 1961 r. W niniejszej rozprawie przeprowadzono analizę związków pomiędzy obowiązującymi, w ocenie Komisji Prawa Międzynarodowego, normami zwyczajowego prawa dyplomatycznego a normami umownymi wyrażonymi w Konwencji wiedeńskiej z 1961 r. Pierwszy rozdział stanowi wprowadzenie do analizowanej tematyki poprzez przedstawienie genezy kodyfikacji norm zwyczajowego prawa dyplomatycznego. Co więcej, znalazło się w nim wyjaśnienie podstawowych terminów stosowanych w dalszych częściach pracy. W rozdziale drugim zostały zaprezentowane kolejne etapy prac podejmowanych przez Komisję Prawa Międzynarodowego. Proces ten rozpoczął się od powołania specjalnego sprawozdawcy, który przygotował raport wraz z projektem artykułów. Były one następnie przedmiotem debaty podczas dwóch kolejnych sesji Komisji. W trakcie prac swoje uwagi zgłosiły również państwa, które w 1961 r. na konferencji kodyfikacyjnej w Wiedniu przyjęły obecnie obowiązującą treść Konwencji wiedeńskiej z 1961 r.W rozdziałach od trzeciego do szóstego przeanalizowano kolejne normy zwyczajowego prawa dyplomatycznego, których treść dyskutowana była na posiedzeniach Komisji Prawa Międzynarodowego w latach 1957–1958. Rozdział trzeci zawiera analizę norm prawa zwyczajowego w zakresie nawiązania stosunków dyplomatycznych przez państwa. Obejmuje ona działania zmierzające do utworzenia misji dyplomatycznej państwa wysyłającego, ustanowienia personelu misji dyplomatycznej, a w szczególności powołania szefa misji dyplomatycznej. W rozdziale czwartym analizie poddano funkcje dyplomatyczne, których katalog został wypracowany przez Komisję Prawa Międzynarodowego. Komisja uwzględniła także zgłoszone uwagi państw, w szczególności w zakresie pełnienia przez misję dyplomatyczną funkcji konsularnych. Rozdział piąty rozpoczyna się od wskazania teoretycznych podstaw przywilejów i immunitetów dyplomatycznych. Najważniejszą jest teoria funkcji, która uzasadnia przyznanie przywilejów i immunitetów, jako niezbędnych do wykonywania funkcji misji. W dalszej części rozdziału przeanalizowano przywileje i immunitety przyznawane misji dyplomatycznej. Z kolei w rozdziale szóstym została przeprowadzona analiza przywilejów i immunitetów przyznawanych członkom personelu misji. Istotna w tym zakresie jest analiza zarówno przywilejów i immunitetów przyznawanych personelowi misji dyplomatycznej, jak również ich obowiązków w stosunku do państwa przyjmującego. Rozdział siódmy stanowi uzupełnienie przeprowadzonej analizy, obejmując wyjaśnienie miejsca prawa zwyczajowego, ze szczególnym uwzględnieniem prawa dyplomatycznego, w polskim porządku prawnym, w świetle obowiązujących źródeł prawa wewnętrznego, orzecznictwa sądów oraz poglądów doktryny.W wyniku badań przeprowadzonych w niniejszej rozprawie możliwe było wysunięcie wniosków, wyrażonych w stosunku do kolejnych postanowień Konwencji wiedeńskiej z 1961 r., określających, czy stanowią one kodyfikację zwyczajowego prawa dyplomatycznego, czy są wyrazem działania Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ przyczyniającej się do stopniowego rozwoju prawa międzynarodowego. W zakończeniu niniejszej rozprawy przedstawiono natomiast wnioski ogólne wynikające z przeprowadzonej analizy.

Diplomatic relations of states has been always regulated by the norms of a customary law. However, along with the intensification of international relations arose the need to regulate legal rules binding states in the form of the international treaty. This task has been achieved by the International Law Commission (henceforward called ILC) which, between 1954–1958, has prepared a draft articles on diplomatic law which were accepted by states and concluded in the form of the Vienna Convention on Diplomatic Relations, 18 April 1961. The overriding goal of the present doctoral dissertation was to analyse the relations between binding, in the opinion of the International Law Commission, rules of customary diplomatic law and treaty rules arising from the Vienna Convention of 1961.The first chapter is an introduction to the analysed topic, in which the origin of the codification of customary diplomatic law has been described. In addition, the chapter provided the explanation of the basic terms used in the further parts of this work. In the second chapter, the progress of work of the International Law Commission has been presented. This process has begun with the appointment of the special rapporteur, who had prepared the special report with the draft articles. The draft was then the subject of debate during two consecutive sessions of the ILC, during which states also gave theirs comments. The proposed draft articles were agreed during the conference in Vienna in 1961 and concluded as Vienna Convention on Diplomatic Relations.Chapters from three to six contain analysis of the norms of the customary diplomatic law, which were discussed during the plenary sessions of the International Law Commission in 1957 and 1958. Chapter three provided the analysis of customary law of in conection with establishing diplomatic relations between states. It consists of activities aiming at starting diplomatic mission, appointing the personnel of this mission, and in particular in appointing the head of the mission. In chapter four the diplomatic function, which catalogue was proposed by the International Law Commission, has been analysed. The ILC has taken into account the comments of states, especially by adding the possibility of performing consular function by the diplomatic mission. In chapter five the theoretical background of diplomatic privileges and immunities has been described. The most important is theory of functional necessity, which justifies privileges and immunities as being necessary to enable the mission to perform its functions. After that, the analysis of the privileges and immunities relating to the diplomatic mission was conducted. Chapters six provided the analysis of personal privileges and immunities. What is important, the subject of this chapter were both: the privileges and immunities of the personnel of the diplomatic missions, as well as as theirs obligations towards the receiving state. Finally, chapter seven consists of the explanation of the customary law, especially diplomatic law, in Polish legal order according to the inner sources of law, judicial decisions and doctrine.The results of analysis described in the present doctoral dissertation allows to draw conclusions concerning articles of the Vienna Convention of 1961, and identify whether they are the result of the codification of the customary diplomatic law, or the proposition of the International Law Commission influencing the progressive development of international law. At the end of the work, the general conclusions has been presented.