Praca doktorska
Polityka prawa wobec regulacji zatrudnienia w Polsce. Kryzys ekonomiczny a destandaryzacja stosunków pracy
| dc.abstract.en | Praca ma na celu połączenie perspektyw socjologii prawa, socjologii pracy i socjologii ekonomicznej w celu zrozumienia powodów i zakresu destandaryzacji stosunków pracy, która miała miejsce po wybuchu globalnego kryzysu ekonomicznego w Polsce. Kryzys został w dużej mierze zignorowany przez polskie nauki społeczne i prawne. Rozprawa stoi na stanowisku, że zmiany, którym podlegał polski rynek pracy, takie jak zmniejszająca się rola standardowych umów o pracę na czas nieokreślony, rozprzestrzenianie się umów niestandardowych oraz naruszeń prawa pracy, odbywały się w istotnym stopniu pod wpływem polityk publicznych prowadzonych przez rząd oraz podstawowych elementów systemu instytucjonalnego Polski. Rozprawa składa się z wprowadzenia, czterech rozdziałów i zakończenia. Rozdział pierwszy zawiera opis metodologii i narzędzi teoretycznych, między innymi: nowy instytucjonalizm jako podejście metodologiczne (prezentujący instytucje jako mieszanki elementów formalnych i nieformalnych), teorię stopniowej zmiany instytucjonalnej (pokazującą sposoby na jakie mogą zmieniać się instytucje bez przeprowadzania reform legislacyjnych), ujęcie "zróżnicowania kapitalizmu" (podkreślające, jak różne elementy systemu instytucjonalnego mogą wpływać na siebie, aby stworzyć efektywną ramę instytucjonalną). Rozdział opisuje również Polskę jako "gospodarkę rynkową zależną", której przewagą komparatywną są niskie koszty pracy. Rozdział drugi opisuje podstawowe polityki antykryzysowe wdrażane w Polsce: działania na polu monetarno-fiskalnym, politykę oszczędności oraz zmiany w regulacjach zatrudnienia. W zakresie regulacji zatrudnienia, praca rozróżnia intencjonalną politykę liberalizacji od nieintencjonalnej polityki "dryfu". Ta pierwsza miała ograniczony zasięg, a większość zmian na polskim rynku pracy odbyła się bez bezpośredniej rządowej interwencji. "Dryf" opisuje sytuację, w której instytucja (tu: standardowa umowa o pracę na czas nieokreślony) zmienia się na skutek rosnącej skali ignorowania jej przez używających ją aktorów rynkowych (przedsiębiorstwa, pracodawców, pracowników, podmioty publiczne itd.). Zjawisko to zachodzi mimo braku formalnej zmiany legislacyjnej. Aktorzy mogą na przykład obchodzić lub bezpośrednio naruszać regulacje, np. używać umów niestandardowych w sytuacjach, w których powinno się zawierać umowy o pracę; pozbawiać pracowników dodatkowego wynagrodzenia za nadgodziny. Aktorów do naruszania i obchodzenia instytucji zatrudnienia standardowego skłaniało to, że była źle dostosowana, brakowało jej normatywnego poparcia i odpowiednich mechanizmów nadzoru. Trzeci rozdział odnosi się do strukturalnych aspektów dryfu. Rozprawa argumentuje, że dryf miał miejsce, ponieważ aktorzy rynkowi mieli do dyspozycji odpowiednią alternatywę, która ze względu na wieloznaczność regulacji formalnych mogła być łatwo wykorzystywana jako substytut umów standardowych. Liczne rozwiązania niestandardowe: umowy na czas określony, umowy cywilnoprawne, praca tymczasowa - zostały zreinterpretowane tak, że zaczęły służyć jako alternatywy dla standardowych umów o pracę. Było to umożliwione przez wieloznaczne i niejasne regulacje formalne. Co więcej, aktorzy byli skłaniani do zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi przez prowadzone polityki publiczne. Polityka presji na wynagrodzenie minimalne, podjęta po 2007 r., w połączeniu z regresywnym systemem podatkowym, skłaniała do zawierania umów cywilnoprawnych w celu obniżenia kosztów. Wdrażany przez rząd paradygmat "taniego państwa" promował zatrudnianie pracowników w podmiotach publicznych na umowach niestandardowych. Zastępowanie umów standardowych niestandardowymi oraz naruszanie prawa pracy pozwalało również zwiększać główną przewagę konkurencyjną polskich firm - tj. niskie koszty pracy, co jest zgodne z teorią gospodarki rynkowej zależnej. Rozdział czwarty zawiera ogólniejsze konceptualizacje. Rozprawa pokazuje, że zmiany na polskim rynku pracy można traktować jak specyficzną formę liberalizacji podjętej w gospodarce rynkowej zależnej. Ta liberalizacja nie wynikała jednak z bezpośredniej ingerencji w regulacje formalne, lecz przyjęła formę naruszeń prawa pracy i niekontrolowanego wzrostu wykorzystania umów niestandardowych, co zostało umożliwione przez nieprecyzyjne prawo i nieefektywne mechanizmy nadzoru. Następnie rozprawa wskazuje, że dryf zatrudnienia standardowego i zmiana roli umów niestandardowych pozwoliły zredukować niezgodności między politykami publicznymi wdrażanymi po kryzysie. Przede wszystkim, pozwoliły na eliminację sprzeczności między presją na wynagrodzenie minimalne (która zwiększała wynagrodzenia nisko opłacanych pracowników) i paradygmatem taniego państwa (który próbował "oszczędzić" na nisko opłacanych pracownikach), jak również między wspomnianą polityką presji na wynagrodzenie minimalne i przewagą komparatywną niskich kosztów pracy (presja na wynagrodzenie minimalne zwiększała koszty pracy, tym samym zagrażając przewadze komparatywnej). Rozprawa argumentuje, że wykorzystanie nieobjętych wynagrodzeniem minimalnym umów niestandardowych nie tylko pozwoliło na zmniejszenie negatywnych skutków zewnętrznych tych polityk, ale wręcz przyczyniło się do powstania "niezamierzonego dopasowania", w którym sprzeczne polityki wzajemnie się wspierały. W zakończeniu praca wychodzi poza centralny okres zainteresowania (lata 2008/2009-2015) i próbuje naszkicować perspektywy polskiego rynku i prawa pracy. Fakt, że aktorzy rynkowi "wypracowali" efektywne sposoby radzenia sobie ze sprzecznymi politykami i rozbieżnymi elementami systemu instytucjonalnego w sposób, który umożliwił Polsce na uniknięcie poważnych ekonomicznych problemów stanowi - paradoksalnie - dużą przeszkodę. Umowy niestandardowe i naruszenia prawa pracy stały się dobrze dopasowanymi elementami polskiej gospodarki. Rozprawa sugeruje, że twórcy polityk publicznych mają jednak różne sposoby poradzenia sobie z problemem destandaryzacji - począwszy od reformowania samej standardowej umowy o pracę, aż do rozwijania szeroko rozumianego państwa opiekuńczego. |
| dc.abstract.pl | This dissertation tries to bridge the gap between sociology of law, economic sociology, and labour law to understand the background and scope of destandarisation of employment relations that took place in Poland after the outbreak of the global economic crisis. The crisis has been largely absent in Polish social and legal sciences. The dissertation argues that changes on Polish labour market, such as declining role of standard open-ended labour code contracts, as well as spread of non-standard contracts and labour law violations, were largely influenced by public policies carried out by the government and basic elements of institutional design. The dissertation consists of an introduction, four chapters, and conclusions. Chapter one introduces methodology and theory: i.a. new institutionalism as methodological approach (that presents institutions as blends of formal and informal elements), theory of gradual institutional change (that shows different ways in which institutions can undergo change without formal, legislative reform), varieties of capitalism approach (that shows how different elements of institutional design can interact to produce efficient economic framework). The chapter also depicts Poland as a "dependent market economy", which comparative advantage lies in low labour costs. Second chapter describes basic anti-crisis public policies implemented in Poland: fiscal and monetary actions, austerity policies, and changes in employment regulations. With regard to employment regulations, I distinguish between intended liberalisation policy and unintended policy of "drift". The former was rather limited in scope, as most of the changes on Polish labour market happened without direct governmental intervention. "Drift" describes a situation where institution (here: standard open-ended labour contract) changes not due to formal legislative reform, but because it becomes increasingly neglected by market actors who use it (enterprises, employers, employees, public agencies, etc). Actors may for instance circumvent or openly violate regulations, e.g. use non-standard contracts where standard labour contract should be concluded; deprive employees of their overtime pay, etc. I show that the institution of standard employment was maladjusted, lacked normative support, and proper monitoring mechanisms, which encouraged actors to violate and circumvent it. Third chapter tackles the structural aspects of drift. I argue that drift happened also because market actors were given a viable alternative in a form of non-standard contracts, that due to ambiguity of formal regulations were easily used as substitutes for standard labour code contracts. A variety of non-standard solutions - fixed term contracts, civil law contracts, and temporary work - have been reinterpreted and changed to serve as alternatives for standard labour code contracts. That was enabled by vague and imprecise formal regulations. Moreover, actors were motivated to replace labour code contracts with civil law contracts by public policies that were carried out. Minimum wage pressure policy conducted after 2007, in conjunction with regressive tax system, encouraged to conclude civil law contracts to lower taxes. "Cheap state" paradigm implemented by the government promoted hiring non-standard workers in public agencies. Replacing standard contracts with civil law contracts, as well as violating labour law regulations also allowed to enhance Polish firms' main competitive advantage of low labour costs, which is consistent with dependent market economy theory. Fourth chapter carries out more general conceptualisations. First, I try to show that the changes on Polish labour market can be seen as particular form of liberalisation undertaken in dependent market economy. This liberalisation was not however implemented by direct governmental action, but rather took shape of labour law violations and uncontrolled rise of non-standard contracts, enabled by imprecise law and ineffective monitoring mechanisms. Secondly, I argue that the drift of standard employment and changes in non-standard employment allowed to minimise the problem of incompatibility between some public policies implemented after the crisis. Most importantly, it allowed to eliminate discrepancies between minimum wage pressure (that increased wages of low wage workers) and cheap state paradigm (that tried to "save" on low wage workers), as well as between aforementioned minimum wage pressure and comparative advantage of low labour costs (minimum wage pressure increased labour costs, thus threatening comparative advantage). I argue that the use of non-standard contracts that are outside minimum wage regulations not only allowed to buffer negative externalities, but even contributed to the emergence of "unintended fit", in which contradictory policies mutually reinforced each other. In the conclusion I move beyond the timeframe of the dissertation (2008/2009-2015) and I try offer some solutions to the problems that Polish labour market and labour law face. The fact that market actors "worked out" ways to deal with inconsistent policies and divergent elements in a way that enabled Poland to avoid serious economic disturbances remains - paradoxically - a great obstacle. Non-standard contracts and labour law violations have become well-fitted elements of Polish economy. I suggest that policy makers have various ways to tackle destandarisation of work - ranging from reforming standard labour code contract to expanding more broadly understood welfare state. |
| dc.affiliation.department | Wydział Prawa i Administracji |
| dc.contributor.author | Muszyński, Karol |
| dc.date.accessioned | 2018-02-09T13:41:05Z |
| dc.date.available | 2018-02-09T13:41:05Z |
| dc.date.defence | 2018-02-26 |
| dc.date.issued | 2018-02-09 |
| dc.description.additional | Link archiwalny https://depotuw.ceon.pl/handle/item/2513 |
| dc.description.promoter | Kojder, Andrzej |
| dc.identifier.uri | https://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/2513 |
| dc.language.iso | pl |
| dc.rights | ClosedAccess |
| dc.subject.en | labour law violations |
| dc.subject.en | economic crisis |
| dc.subject.en | non-standard contracts |
| dc.subject.en | labour law |
| dc.subject.en | legal policy |
| dc.subject.pl | naruszenia prawa pracy |
| dc.subject.pl | kryzys ekonomiczny |
| dc.subject.pl | umowy niestandardowe |
| dc.subject.pl | prawo pracy |
| dc.subject.pl | polityka prawa |
| dc.title | Polityka prawa wobec regulacji zatrudnienia w Polsce. Kryzys ekonomiczny a destandaryzacja stosunków pracy |
| dc.type | DoctoralThesis |
| dspace.entity.type | Publication |