Średniowieczne rękopisy Historia scholastica Piotra Comestora w Polsce

"Historia scholastica", jak wykazały badania Agnety Sylwan, była jednym z najpopularniejszych tekstów przepisywanych w średniowieczu. Autorem tego poczytnego dzieła był Piotr dziś powszechnie znany jako Comestor lub Manducator (ok. 1100 – 12 X 1179). Początkowo kształcił się pod kierunkiem Jana z Tours, ucznia Anzelma z Laon. Około 1150 r. podążył do Paryża, by zostać uczniem Piotra Lombarda. Po kilku latach sam już był wyróżniającym się mistrzem. W latach 1164–1168 dzierżył jedną z katedr teologii, a w latach 1168–1178 był kanclerzem szkoły katedralnej Notre Dame. Około 1170 r. ukończył swoje największe dzieło, które było wynikiem wieloletnich studiów i doświadczeń w pracy ze studentami. "Historia scholastica" jest komentarzem do Biblii objaśniającym jej sens literalny. Już Comestor używał go jako podręcznika teologii dla swoich studentów. Wkrótce inni mistrzowie teologii poszli jego śladem i "Historia" zaczęła być jedną z podstaw nauki teologii na średniowiecznych uniwersytetach. Służyła także duchowieństwu jako pomoc w interpretacji Biblii i dlatego wiele jej odpisów przechowało się przez następne wieki w zbiorach bibliotek klasztornych. Nie inaczej było w Polsce: zachowało się 21 egzemplarzy, które w okresie średniowiecza funkcjonowały na naszych ziemiach. Tak jak i w innych krajach odpisy powstawały zarówno w środowisku uniwersyteckim, jak i na potrzeby kleru. Najstarszy odpis, jeszcze z XII wieku powstał prawdopodobnie w Paryżu, kolejne egzemplarze trafiały do Polski z innych miast Francji, Włoch oraz Czech, stając się podstawą rodzimych kopii.

The "Historia scholastica", as demonstrated by the research of Agneta Sylwan, ranks among the most popular texts of the Middle Ages. It was written by the French scholar and ecclesiastic Peter, known as Comestor or Manducator (ca. 1100 – 12 October 1179). Comestor was educated by John of Tours, disciple of the famous Anselm of Laon. Around 1150, he travelled to Paris, to further his education under the direction of Peter Lombard. Several years later, Comestor himself was already a renowned teacher. During the period 1164–1168, he held one of the chairs in theology, later to become chancellor of the cathedral school of Notre Dame (1168–1178). Circa 1170, he completed his opus magnum, the result of many years of studies and classroom experience. The "Historia scholastica" is a Biblical commentary, focusing on the literal sense. Already Comestor himself used it as a textbook in his teaching. Promptly, other masters followed in his footsteps. With time, the work established itself as one of the chief sources in teaching of theology at medieval universities. It was also used by the clergy as a guide in Biblical interpretation, hence its numerically significant presence in monastic libraries. In Poland, just like in other countries of the medieval Latin world, "Historia scholastica" was copied both at the university and for the use of the clergy. The oldest extant copy is dated to the 12th century and was most probably executed in Paris. Further copies came from other French cities, from Italy, and from Bohemia, in Poland becoming exemplars for yet other copies.