Ateistyczna apologetyka religii we współczesnej filozofii polskiej.

Niniejsza praca z zakresu filozofii religii ma na celu rozwianie nieusuwalnej – wydawałoby się – sprzeczności w obrębie stanowiska, wedle które go można być religii przychylnym i traktować ją poważnie, a jednocześnie pozostawać ateistą, to jest osobą niewierzącą w religijne dogmaty. Analiza poglądów bohaterów dysertacji stanowi próbę syntetycznego opracowania stanowiska ateistycznej apologetyki re ligii i wyróżnienia go jako pełnoprawnego poglądu na gruncie filozofii religii. W pierwszej części rozprawy przedstawione zostały historyczne podstawy ateistycznej apologetyki religii , zawarte w poglądach dwóch filozofów sprzed 200 lat – Benjamina Constant a i Artura Schopenhauera. Nie sposób było również nie wspomnieć o dwóch kolejnych autorach, których myśli wywarły piętno na poglądy polskich filozofów – Ludwika Feuerbacha i Ludwika Gumplowicza. Zapewne w historii filozofii dałoby się wskazać również inne nazwiska, które zaliczyć by można do tradycji ateistycznej apologetyki religii , jednakże dla naszych rozważań zdecydowaliśmy skupić się jedynie na tych filozofach, których idee w bezpośredni sposób oddziaływały na teorie bohaterów dysertacji. Prócz tego om ówione w tej części zostały podstawowe pojęcia i idee z zakresu filozofii religii, konieczne do zrozumienia istoty tytułowego stanowiska. W części zasadniczej zaprezentowane zostały sylwetki i poglądy pięciu wybitnych dwudziestowiecznych polskich filozofów – Henryka Elzenberga, Mariana Przełęckiego, Stanisława Lema, Leszka Kołakowskiego oraz Bogusława Wolniewicza. Decyzja o skupieniu się właśnie na poglądach tych konkretnych polskich autorów nie była przypadkowa i wynikała, w dużej mierze, z tego, że na prz estrzeni dwudziestego wieku, oraz w początkach wieku dwudziestego pierwszego, stworzyli oni tradycję ateistycznych apologetów , która stała się, w moim odczuciu, wizytówką współczesnej polskiej filozofii religii. O wadze wspomnianej piątki przesądza również to, że ich współdzielone poglądy na istotę religii sformułowane zostały na gruncie różnych opcji metafizycznych, często wzajemnie do siebie nieprzystających – to jest naturalizmu racjonalistycznego (Lem, Przełęcki), antynaturalizmu racjonalistycznego (Elz enberg, Wolniewicz) oraz antynaturalizmu irracjonalistycznego (Kołakowski). Wszystkich pięciu filozofów, pomimo dzielących ich różnic w zakresie zapatrywań na naturę świata, powtarza, w różnej formie, dictum Constanta: „Człowiek jest religijny, ponieważ je st człowiekiem”. Obcy jest im styl myślenia wojujących ateistów . W przeciwieństwie do tych ostatnich nie uważają oni jakoby pozbycie się religii ze świata 2 było czymś pożytecznym, a nawet możliwym. Wspólne bohaterom dysertacji nie jest jednak jedynie twierd zenie o niezbywalności religii, są oni wszyscy także przekonani o społecznych pożytkach, które niesie religia (jakkolwiek religie różnią się pod tym względem). To wszystko sprawia, że wspólne stanowisko bohaterów niniejszej pracy względem religii jest czym ś ważkim i wartym upowszechnienia.

The goal of my dissertation is to dispel seemingly inevitable contradiction within the theory, according to which one can look favorably upon religion, as in: treating religion seriously, while remaining an at heist (by that we understand a person, who doesn`t believe in any religious dogmas). An analysis of the views of the subjects of this dissertation is an attempt at understanding what is a philosophical stand that we have decided to call Atheistic Apology o f Religion , and to single it out as a full - fledged philosophical theory of religion. In the first part of the dissertation we draw a historical background of Atheistic Apology of Religion as expressed in the views of two philosophers: Benjamin Constant and Arthur Schopenhauer. We also felt that it was necessary to mention two other authors: Ludwig Feuerbach and Ludwik Gumplowicz, whose views directly influenced those of the subjects of this dissertation. In the history of philosophy there are probably more names that could fall into the category of Atheistic Apology of Religion , but the analysis of their views wouldn’t add more to our inquires. In this section we also discuss the basic concepts and ideas of philosophy of religion that are necessary to under stand the essence of Atheistic Apology of Religion . In the main section of the dissertation we present the profiles and views of five prominent 20 th - century Polish philosophers: Henryk Elzenberg, Marian Przełęcki, Stanisław Lem, Leszek Kołakowski and Bogu sław Wolniewicz. The decision to focus solely on their views was not accidental, as in the course of the 20 th - century and in the early 21 st - century they were the ones that created the Polish tradition of Atheistic Apology of Religion which has become, in my opinion, a showcase of the contemporary Polish philosophy of religion. The value of the views of the above - mentioned philosophers lies also within the fact that their shared opinions on the essence of religion were formulated on the basis of various, mu tually incompatible, metaphysical theories, that is: naturalistic rationalism (Lem, Przełęcki), antinaturalistic rationalism (Elzenberg, Wolniewicz) and antinaturalistic irrationalism (Kołakowski). All five philosophers, despite differences in their opinions on the nature of the world, repeat independently and in various forms, Cons tant’s dictum : “Humans are religious because they are humans”. Alien to them is the mindset of militant atheism, as they do not think that getting rid of religion from the world is fruitful or even possible. Summing it up, all the subjects of this disserta tion have two opinions in common: assertion regarding inalienability of religion, and conviction about certain social benefits that religion carries 2 (although religions can differ greatly in that respect). Taking all of the above points into consideration, the shared views of our five Polish philosophers regarding religion, seem to be of high importance and are worth promoting.