Reprezentacje dziecięcej traumy we współczesnej literaturze węgierskiej

Tematem niniejszej rozprawy są zagadnienia związane z punktem widzenia dziecka, reżimem oraz traumą we współczesnej literaturze węgierskiej. Elementem łączącym wybrane przeze mnie utwory jest postać dziecka – to perspektywa dziecka, jego przeżycia, jego doświadczenia i świat dziecięcych emocji jest centralnym punktem mojej pracy. Celem rozprawy jest przedstawienie utworów, które ukazują punkt widzenia małych, kilkuletnich dzieci, nastolatków oraz dorastających młodych ludzi, wkraczających w dorosłość. Drugim elementem łączącym wybrane utwory jest reżim komunistyczny, w którym dorastają główni bohaterowie, trzecim natomiast doświadczenie traumatyczne, wynikające z życia w komunistycznej rzeczywistości, a także osobistych przeżyć bohaterów. Nadrzędnym celem niniejszej pracy jest wyróżnienie i nazwanie strategii narracyjnych służących do opisania i tekstowego przepracowania traumy. W toku analiz sposobu opowiadania i identyfikowania traumatycznych doświadczeń przez dziecięcych bohaterów wybranych przeze mnie utworów, udało mi się wyróżnić pięć strategii narracyjnych — „selektywną” („Biały król”), „multisensoryczną” („Wykorzenieni”), „milczącą” („Węgierska rewolucja 1956. Pamiętnik dwunastolatka”), „przepełnioną” („Dom kata”) oraz „spójną” („Chłopcy z placu Moskwy”, „Pływak”). Praca podzielona jest na cztery rozdziały, wstęp oraz zakończenie. Pierwszy rozdział pracy stanowi jej część metodologiczną. Punktem wyjścia do analizy wybranych utworów jest koncepcja dziecka i dzieciństwa. W pracy analizuję również ujęcie dziecięcej traumy oraz dziecięcej podmiotowości we współczesnej prozie węgierskiej. Powołuję się tu na badania Zygmunta Freuda, Erica L. Santnera, Jacquesa Lacana, Dominicka LaCapry, Marianne Hirsch oraz Shoshany Felman i Doriego Lauba. Prezentuję również założenia teorii punktu widzenia, która bezpośrednio łączy się z teorią marginalizacji. W ramach teorii marginalizacji przywołuję badania Gayatri Chakravorty Spivak oraz Homi K. Bhabhy. Istotnym zagadnieniem metodologicznym są także teorie związane z autobiografizmem, które bezpośrednio łączą się z postmodernizmem antropologicznym. W tym celu posługuję się badaniami Jerzego Smulskiego, Romana Zimanda, Małgorzaty Czermińskiej oraz Philippe’a Lejeune’a. Przyglądam się także problemowi marginalizacji z punktu widzenia tekstowych realizacji. Analizie poddaję językową, stylistyczną i narracyjną warstwę wybranych tekstów, aby ustalić, w jaki sposób jednostka marginalizowana, która nie jest w stanie wydobyć swojego głosu w obrębie danej kultury, może funkcjonować i wyrazić się w fikcji literackiej. W drugim rozdziale zatytułowanym „Samotność i przemoc — dorastanie w cieniu reżimu”, analizuję dwie, współczesne węgierskie powieści, w których głównymi bohaterami są dorastający chłopcy — „Białego króla” Györgya Dragomána i „Wykorzenionych” Szilárda Borbélya. W trzecim rozdziale „Odwaga i świadectwo — węgierska rewolucja 1956 roku oczami dziecka”, skupiam się na dziecięcym punkcie widzenia w dwóch utworach opowiadających o węgierskiej rewolucji 1956 roku — „Rewolucji węgierskiej 1956 Gyuli Csicsa” i „Chłopcach z Placu Moskwy” Zsolta Berty. W czwartym i ostatnim rozdziale „Pragnienie wolności i nadzieja — dziewczęce doświadczenie reżimu”, analizuję dwie węgierskie powieści ukazujące kobiecą perspektywę we współczesnej literaturze węgierskiej — „Dom kata” Andrei Tompy i „Pływak” Zsuzsy Bánk.

The topic of this dissertation is the matter of the child's point of view, regime and trauma in contemporary Hungarian literature. The unifying element in the works I have explored is the figure of the child — it is the perspective of the child, the child's reality, the child's experiences and the world of children's emotions that is the focus of my work. The aim of the thesis is to show works that present the point of view of small children, teenagers and adolescents. The second element linking the selected works is the communist regimes in which the main characters grow up. The third is the traumatic experience resulting from living in the communist reality, as well as the personal experiences of the characters. The overarching objective of this thesis is to distinguish and name the narrative strategies used to describe and textually work through trauma. In the course of analyzing the way in which traumatic experiences are narrated and identified by the child protagonists I decided to distinguish and name five narrative strategies - 'selective' ('The White King'), 'multisensory' ('The Dispossessed'), 'silent' ('Hungarian Revolution 1956: Diary'), 'overloaded' ('The Hangman's House') and 'coherent' ('Kalef', 'The Swimmer'). The work is divided into four chapters. The first chapter of the work is its methodological part. The starting point for the analysis of the selected works are the concepts of 'child' and 'childhood'. In this paper I also analyze the representation of child trauma and child subjectivity in contemporary Hungarian prose. I refer to research by Sigmund Freud, Eric L. Santner, Jacques Lacan, Dominick LaCapra, Marianne Hirsch, Shoshana Felman and Dori Laub. I also present the assumptions of standpoint theory, which is directly linked to the marginalization theory. Within the framework of marginalization theory, I cite the research of Gayatri Chakravorty Spivak and Homi K. Bhabha. Theories related to autobiography, which are directly connected to anthropological postmodern, are also an important methodological matter. For this purpose, I use the research of Jerzy Smulski, Roman Zimand, Małgorzata Czerminska and Philippe Lejeune. I also look at the problem of marginalization from the point of view of textual realizations. I analyze the linguistic, stylistic and narrative layers of selected texts to determine how the marginalized individual, who is unable to make their voice heard within a given culture, can function and express themself in literary fiction. In the second chapter, 'Loneliness and Violence - Growing Up in the Shadow of the Regime,' I analyze two, contemporary Hungarian novels - György Dragomán's 'The White King' and Szilárd Borbély's 'The Dispossessed'. In each of them the main character is a young boy. In the third chapter, 'Courage and Testimony - The Hungarian Revolution of 1956 Through the Eyes of a Child ' I focus on the child's point of view in two works that tell the story of the 1956 Hungarian Revolution - Gyula Csics' 'The Hungarian Revolution of 1956' and Zsolt Berta's 'Kalef'. In the fourth, and final chapter, 'Desire for Freedom and Hope - a Girl's Experience of the Regime' I analyze two Hungarian novels that show a female perspective in contemporary Hungarian literature - 'The Hangman's House' by Andrea Tompa and 'The Swimmer' by Zsuzsa Bánk.