Praca doktorska
Gry z punktem widzenia w tekście lirycznym - polifonia poezji Wisławy Szymborskiej w oryginale i przekładzie
| dc.abstract.pl | Rozprawa doktorska zatytułowana Gry z punktem widzenia w tekście lirycznym – polifonia poezji Wisławy Szymborskiej w oryginale i przekładzie przedstawia jeden z kluczowych aspektów twórczości polskiej noblistki, jakim jest wielogłosowość. Na podstawie szczegółowych analiz językowo-literackich scharakteryzowano niektóre z potencjalnych wyznaczników rozmaitych punktów widzenia przyjmowanych przez podmiot liryczny w obrębie poszczególnych utworów. Zidentyfikowanie i opisanie różnorodnych punktów widzenia uobecniających się w wierszach Szymborskiej w oryginale i rosyjskojęzycznych przekładach z odwołaniem do teorii z zakresu semiotyki i narratologii umożliwiło dokonanie analizy kontrastywnej i spojrzenie na podejmowane zagadnienia gier z punktem widzenia i polifonii tekstu poetyckiego jak na dominantę semantyczną istotną w trakcie tłumaczenia wiersza. Rozprawa składa się ze wstępu, dwóch części głównych (Teoretyczne podstawy badania zjawiska wielogłosowości i opisu punktu widzenia w dziele literackim oraz Polifonia i punkt widzenia a przekład poezji Wisławy Szymborskiej na język rosyjski), zakończenia i spisu wykorzystanej literatury. Część I ma charakter teoretyczny i dzieli się na trzy rozdziały. Rozdział pierwszy (Zjawisko wielogłosowości) poświęcono zjawisku polifonii dzieła literackiego. Przedstawiono główne założenia wynikające z prac prekursora w tej dziedzinie – M. Bachtina, odniesiono się również do teorii kompozycji utworu artystycznego i jego cech gatunkowych z uwzględnieniem klasycznych prac J. Łotmana i R. Jakobsona. Następnie scharakteryzowano narracyjny i wielogłosowy charakter twórczości W. Szymborskiej, odwołując się do konkretnych przykładów z jej poezji oraz m.in. prac A. Legeżyńskiej i J. Grądziel-Wójcik potwierdzających zasadność badania zjawiska polifonii w kontekście tekstów polskiej noblistki. W zakończeniu rozdziału pierwszego wypunktowano główne wyznaczniki polifonii w wierszach Szymborskiej, którym poświęcono szczególną uwagę w części II. Rozdział drugi (Punkt widzenia) dotyczy rozwoju pojęcia punktu widzenia i łączy w sobie tradycję kognitywistyczną (podstawą teoretyczną są tu prace R. Langackera, E. Tabakowskiej, J. Bartmińskiego) z klasycznym ujęciem problematyki narracji i punktu widzenia w tekście literackim podejmowanym przez B. Uspienskiego. Rozważania filologa tartusko-moskiewskiej szkoły semiotycznej związane z różnymi planami (ideologii, frazeologii, charakterystyki czasowo-przestrzennej, psychologii), na których wyraża się punkt widzenia narratora, stanowią istotny przyczynek do analiz krytycznych proponowanych w części II. Rozdział drugi wieńczą założenia dotyczące teorii implikatur w ujęciu P. Grice’a i wpływu implikatur na kształtowanie punktu widzenia odbiorcy. Rozdział trzeci (Uzasadnienie doboru materiału badawczego. Tezy badawcze) w zwięzły sposób przedstawia główne założenia badawcze oraz w jaki sposób dokonano selekcji analizowanych tekstów. Część II ma charakter analityczny i składa się z dwóch rozdziałów. Rozdział czwarty (Gry z punktem widzenia w oryginale i wynikające z nich trudności tłumaczeniowe) składa się z analiz prezentujących zjawisko wielogłosowości w rozmaitych wierszach W. Szymborskiej z różnych okresów twórczości. W poszczególnych podrozdziałach skupiono się na konkretnych wierszach. Dokładniejsza analiza językoznawcza pozwoliła zwrócić uwagę na konkretne zjawiska kształtujące w nich wielogłosowy charakter i wynikające z tego trudności tłumaczeniowe. Rozdział piąty (Wnioski) stanowi podsumowanie rozważań podejmowanych wcześniej z odniesieniem do problemów badawczych sygnalizowanych we wstępie. Potwierdzono w nim słuszność tezy o wielogłosowym charakterze poezji Szymborskiej i z wykorzystaniem tabel zestawiono główne wyznaczniki tej polifonii w analizowanym materiale badawczym. |
| dc.abstract.pl | The dissertation entitled Gry z punktem widzenia w tekście lirycznym – polifonia poezji Wisławy Szymborskiej w oryginale i przekładzie (Games with the point of view in lyrical text – the polyphony of Wislawa Szymborska’s poetry in the original and translation) presents one of the key aspects related to literary work of the Polish Nobel prize winner which is polyphony. On the basis of detailed linguistic and literary analyses some markers of the point of view chosen by the lyrical subject in particular poems have been described. The identification and description of these various points of view, which may be detected in the poems by Szymborska in the original and Russian translations, conducted with reference to the semiotic and narratology theory, has enabled to carry out a contrastive analysis and look at the discussed problems of games with viewpoint and polyphony of poetic text as a semantic dominant crucial during the poem translation. The thesis consists of introduction, two main parts (Teoretyczne podstawy badania zjawiska wielogłosowości i opisu punktu widzenia w dziele literackim and Polifonia i punkt widzenia a przekład poezji Wisławy Szymborskiej na język rosyjski), conclusions and bibliography. Part I is of mostly theoretical nature, and is divided into three chapters. The first chapter (Zjawisko wielogłosowości) is devoted to the polyphony of literary work. The main statements of the literary theory by M. Bakhtin have been presented, and the composition of literary work and its characteristic features with reference to classical works by J. Lotman and R. Jakobson have been discussed. Then narrative and polyphonic nature of W. Szymborska’s poetry has been described with reference to examples from her poems and critical works by A. Legeżyńska and J. Grądziel-Wójcik. These works prove the legitimacy of conducting research in that area in the context of the Polish Nobel prize winner’s texts. In the final part of the chapter some linguistic markers of polyphony in Szymborska’s poems, which are more thoroughly discussed in the second part of the dissertation, have been pointed out. The second chapter (Punkt widzenia) deals with the evolution of the term “viewpoint”. It combines the cognitivist tradition (the theoretical background includes works by R. Langacker, E. Tabakowska, J. Bartmiński) with a classical approach to narrative and point of view in lyrical text suggested by B. Uspienky. The philologist representing Tartu-Moscow Semiotic School proposes making considerations regarding different dimensions (ideology, phraseology, temporal-spatial characteristics and psychology) in which the narrator’s viewpoint is expressed; these ideas constitute an important contribution to the critical analyses in part II. The second chapter ends with the theory of implicature by P. Grice and its impact on shaping the point of view taken by the reader. The third chapter (Uzasadnienie doboru materiału badawczego. Tezy badacze) presents in a concise way the main objectives of the dissertation and principles of selection of analysed texts. Part II is analytical and consists of two chapters. The fourth chapter (Gry z punktem widzenia w oryginale i wynikające z nich trudności tłumaczeniowe) consists of analyses considering polyphony in various poems by W. Szymborska representing different periods of her literary work. In particular subchapters selected poems have become the focus. A more detailed linguistic analysis has enabled to pay attention to specific phenomena shaping their polyphonic character and as a result causing translation difficulties. The fifth chapter (Wnioski) sums up the previous considerations with reference to particular problems signalled in the introduction. The claim about polyphonic character of Szymborska’s poetry has been proved. The main markers of that polyphony in the analysed material have been summarised. |
| dc.affiliation.department | Wydział Lingwistyki Stosowanej |
| dc.contributor.author | Jeleń, Krzysztof |
| dc.date.accessioned | 2023-06-30T13:06:18Z |
| dc.date.available | 2023-06-30T13:06:18Z |
| dc.date.defence | 2023-07-10 |
| dc.date.issued | 2023-06-30 |
| dc.description.promoter | Zeldovych, Gennadiy |
| dc.identifier.uri | https://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/4638 |
| dc.language.iso | pl |
| dc.rights | ClosedAccess |
| dc.subject.pl | implikatura |
| dc.subject.pl | polifonia |
| dc.subject.pl | punkt widzenia |
| dc.subject.pl | przekład poetycki |
| dc.subject.pl | Wisława Szymborska |
| dc.subject.pl | implicature |
| dc.subject.pl | polyphony |
| dc.subject.pl | viewpoint |
| dc.subject.pl | poetry translation |
| dc.title | Gry z punktem widzenia w tekście lirycznym - polifonia poezji Wisławy Szymborskiej w oryginale i przekładzie |
| dc.title.alternative | Games with the point of view in lyrical text - the polyphony of Wislawa Szymborska's poetry in the original and translation |
| dc.type | DoctoralThesis |
| dspace.entity.type | Publication |