Consciousness beyond the Cartesian Theatre: Contemporary Anti-Cartesian Theories of Consciousness.

W rozprawie doktorskiej analizuję antykartezjańskie teorie świadomości, czyli teorie, które odrzucają model teatru kartezjańskiego opisany przez Dennetta (1991): teorię globalnej przestrzeni roboczej Baarsa, model wielorakich szkiców Dennetta, teorię sensomotoryczną, którą zaproponowali O'Regan i Noë, oraz teorię kodowania predykcyjnego. Teorie te odrzucają założenie o istnieniu punktu centralnego w umyśle, przez który musiałaby przejść każda świadoma informacja. Porównuję teorię globalnej przestrzeni roboczej, model wielorakich szkiców, konserwatywną teorię kodowania predykcyjnego i radykalną teorię kodowania predykcyjnego pod względem tego, w jaki sposób odchodzą od modelu teatru kartezjańskiego. Analizuję także moc eksplanacyjną poszczególnych teorii antykartezjańskich, skupiając się na tym, jak rozwiązują one problemy dotyczące świadomości bez uciekania się do tradycyjnego rozumienia qualiów. Punktem wyjścia rozprawy doktorskiej był artykuł Degenaara i Keijzera (2009), w którym autorzy wskazują, że dwie teorie świadomości – teoria globalnej przestrzeni roboczej i teoria sensomotoryczna – są ze sobą kompatybilne, a ich synteza może wyjaśnić więcej zagadnień niż każda z tych teorii z osobna, ponieważ teorie te skupiają się na rozwiązywaniu innych problemów świadomości. Degenaar i Keijzer krótko zarysowują trzy możliwe sposoby połączenia tych teorii: scenariusz lokalizacji wewnętrznej, scenariusz lokalizacji zewnętrznej i scenariusz braku lokalizacji. W swojej rozprawie analizuję podstawowe założenia teorii antykartezjańskich i rozważam wszystkie trzy sposoby połączenia teorii globalnej przestrzeni roboczej z teorią sensomotoryczną. Ukazuję, że możliwe jest połączenie teorii globalnej przestrzeni roboczej z teorią sensomotoryczną według scenariusza lokalizacji zewnętrznej za pomocą radykalnej teorii kodowania predykcyjnego rozwijanej przez Clarka (2015a, 2015b, 2015c, 2016). Uzyskaną w ten sposób nową teorię, mającą postać hybrydowej architektury umysłu, wykorzystuję do wyjaśnienia podstawowych problemów związanych ze świadomością omawianych we współczesnej literaturze filozoficznej i kognitywistycznej: pojęcia świadomości; integracji świadomie przetwarzanej informacji i jej zrozumiałości dla wszystkich nieświadomych procesorów; wrażeń i qualiów; absolutnej luki eksplanacyjnej i komparatywnej luki eksplanacyjnej; różnic pomiędzy perspektywą pierwszoosobową i trzecioosobową oraz poziomem osobowym i podosobowym; problemu łączenia (ang. binding problem); uwagi i penetracji poznawczej (ang. cognitive penetrability). Wykorzystuję także nową teorię do wyjaśnienia: zmian w procesach poznawczych występujących w chorobach psychotycznych i urojeniach; ślepoty na zmianę i ślepoty z nieuwagi; ślepowidzenia oraz zmian w percepcji spowodowanych soczewkami odwracającymi obraz i soczewkami dwukolorowymi. We wstępie krótko opisuję model teatru kartezjańskiego oraz podział na słaby i silny antykartezjanizm. Omawiam tradycyjne argumenty, które podtrzymują istnienie qualiów i trudnego problemu świadomości. Prezentuję również kontrargumenty, które krytykują tradycyjne pojęcie qualiów. Wyjaśniam cel rozprawy, którym jest analiza współczesnych antykartezjańskich teorii świadomości i przedstawienie syntezy dwóch z nich w obrębie jednego z trzech scenariuszy nakreślonych przez Degenaara i Keijzera. W rozdziale 1. przedstawiam architekturę umysłu zaproponowaną przez Baarsa jako reprezentatywny przykład dla grupy teorii globalnej przestrzeni roboczej (Baars 1988; 1997a; 1997b; 2002; 2007, Baars et al. 2013). Ukazuję, w jaki sposób teoria ta analizuje funkcje świadomości. Przedstawiam związki między teorią globalnej roboczej i współczesnymi badaniami z zakresu neuronauk. Wyjaśniam, w jaki sposób teoria globalnej przestrzeni roboczej odrzuca model teatru kartezjańskiego i wprowadza nową zmodyfikowaną metaforę teatru, opisującą interakcje między procesami świadomymi i nieświadomymi. Przedstawiam, w jaki sposób teoria ta wyjaśnia często dyskutowane zagadnienia związane z badaniami nad świadomością, np. strumień świadomości, eksperymenty Libeta dotyczące wolnej woli, ślepowidzenie. Zarysowuję ograniczenia tej teorii, które są związane głównie z tym, że teoria ta skupia się na absolutnej luce eksplanacyjnej, a pomija komparatywną lukę eksplanacyjną. W rozdziale 2. opisuję model umysłu ukazany w modelu wielorakich szkiców Dennetta. Przedstawiam jego związki z badaniami empirycznymi dotyczącymi funkcjonowania umysłu. Porównuję model wielorakich szkiców z teorią globalnej przestrzeni roboczej Baarsa. Te dwie teorie są podobne ze względu na opisywanie świadomości w sposób funkcjonalistyczny, jako wynikającej ze współdziałania rozproszonych procesorów pracujących równolegle. Model wielorakich szkiców różni się od teorii globalnej przestrzeni roboczej z powodu odrzucania w nim wyraźnej granicy między procesami świadomymi a nieświadomymi. Wskazuję, jak bardzo na ten model wpłynęły poglądy filozoficzne Dennetta, w których kluczową rolę odgrywają pojęcia nastawienia intencjonalnego, heterofenomenologii i interpretywizmu. Omawiam ograniczenia modelu wielorakich szkiców, które są związane z tym, że nie jest on w stanie wyjaśnić istotnych funkcji świadomości. Do tych problemów należą: koordynująca i integrująca rola świadomości, ważne aspekty jaźni i wpływ ucieleśnienia na stany świadome. W rozdziale 3. przedstawiam teorię sensomotoryczną, którą rozwijali O'Regan i Noë (O'Regan, Noë 2001a, 2001b, 2001c; Noë 2004; O'Regan 2011). Ukazuję, jak odchodzi ona od tradycyjnego reprezentacjonizmu i fizykalizmu. Wyjaśniam, w jaki sposób teoria ta przyjmuje podstawowe założenia enaktywizmu. Opisuję silnie antykartezjański charakter teorii sensomotorycznej, który jest związany z odrzuceniem zarówno modelu teatru kartezjańskiego, jak i wyraźnego podziału na mózgowie i resztę ciała. Omawiam pojęcie reguł sensomotorycznych i ich rolę w wyjaśnianiu doświadczenia na poziomie osobowym. Wyjaśniam, w jaki sposób udaje się tej teorii ominąć trudny problem świadomości i zręcznie przeformułować pewne tradycyjne problemy, takie jak luka eksplanacyjna Levine'a, dzięki przedefiniowaniu qualiów. Teoria ta opisuje różnice między modalnościami sensorycznymi i różnice między doświadczeniami w obrębie tej samej modalności sensorycznej, odwołując się do pojęcia reguł sensomotorycznych. Ponieważ teoria sensomotoryczna zamyka intermodalną i intramodalną komparatywną lukę eksplanacyjną, ale nie zajmuje się absolutną luką eksplanacyjną, korzystne jest połączenie tej teorii z teorią globalnej przestrzeni roboczej. W rozdziale 4. omawiam najistotniejsze doświadczenia i dane empiryczne związane z teorią sensomotoryczną. Wskazuję, że teoria sensomotoryczna jest kompatybilna z wynikami badań dotyczących ruchów sakadowych, plamki ślepej, systemów substytucji sensorycznej, ślepoty na zmianę i ślepoty z nieuwagi, soczewek odwracających obraz, soczewek dwukolorowych i podejścia ewolucyjnego. Teorię sensomotoryczną można określić jako cechującą się wyższą mocą eksplanacyjną niż teorie alternatywne, np. tradycyjny reprezentacjonizm. W rozdziale 5. opisuję teorię kodowania predykcyjnego, zwracając szczególną uwagę na jej wersję rozwijaną przez Clarka (2015a, 2015b, 2015c, 2016), którą później wykorzystuję do wykonania głównego zadania w rozprawie, polegającego na połączeniu teorii globalnej przestrzeni roboczej z teorią sensomotoryczną. Ukazuję, w jaki sposób radykalna teoria kodowania predykcyjnego wyjaśnia działanie i percepcję – wraz z interocepcją. Ta szczególna wersja teorii kodowania predykcyjnego oddaje sprawiedliwość ścisłym związkom między percepcją a działaniem podkreślanym przez enaktywizm, który stanowi inspirację dla teorii sensomotorycznej. Wskazuję, w jaki sposób radykalna teoria kodowania predykcyjnego rozwijana przez Clarka różni się od bardziej konserwatywnych teorii kodowania predykcyjnego. Ponadto przedstawiam badania Hobsona i Fristona nad snami i rozwojem świadomości, które mają związek z analizą świadomości przez pryzmat metafory rzeczywistości wirtualnej w teorii kodowania predykcyjnego. Ukazuję, że teorię kodowania predykcyjnego można określić jako teorię antykartezjańską, gdyż odrzuca ona model teatru kartezjańskiego. Radykalna teoria kodowania predykcyjnego może być również antykartezjańska w silnym znaczeniu tego słowa, ponieważ może w jej ramach zostać także odrzucony ścisły podział na mózgowie i resztę ciała. Wyjaśniam, w jaki sposób można do analizy teorii kodowania predykcyjnego korzystać ze zmodyfikowanej metafory teatru, która jest związana z modelem rzeczywistości wirtualnej stworzonej na podstawie hipotez na temat świata. W rozdziale 6. opisuję trzy scenariusze wyróżnione przez Degenaara i Keijzera (2009) jako możliwe sposoby połączenia teorii globalnej przestrzeni roboczej z teorią sensomotoryczną: scenariusz lokalizacji wewnętrznej, scenariusz lokalizacji zewnętrznej i scenariusz braku lokalizacji. Przedstawiam syntezę teorii globalnej przestrzeni roboczej z teorią sensomotoryczną za pomocą radykalnej teorii kodowania predykcyjnego w obrębie drugiego typu syntezy spośród trzech wyróżnionych przez Degenaara i Keijzera (2009). Synteza w obrębie scenariusza lokalizacji zewnętrznej ma wyższą moc eksplanacyjną niż każda z tych teorii z osobna. Twierdzę, że pozostałe dwa scenariusze są mniej atrakcyjne niż wybrany scenariusz lokalizacji zewnętrznej, ale nie wykluczam możliwości połączenia tych teorii w obrębie pozostałych scenariuszy przez innych badaczy. Ponadto zwięźle omawiam zagadnienia metodologiczne związane z integracją i unifikacją teorii: problem integracji (ang. integration challenge) w unifikacji teorii opisany przez Bermúdeza (2010/2011), starsze podejścia do integracji (redukcja międzyteoretyczna czy analiza w terminach podejścia trzypoziomowego Marra), pojęcie architektury umysłu, a w szczególności hybrydowej architektury umysłu (Bermúdez 2010/2011) i integrację międzypoziomową (Craver, Darden 2013). Porównuję także teorię globalnej przestrzeni roboczej, teorię sensomotoryczną i teorię kodowania predykcyjnego pod względem internalizmu i eksternalizmu eksplanacyjnego. Omawiam wczesne próby połączenia teorii globalnej przestrzeni roboczej z teoriami umysłu ucieleśnionego (Shanahan 2005) oraz konserwatywnej teorii kodowania predykcyjnego z teorią globalnej neuronalnej przestrzeni roboczej (Hohwy 2013, 2015). W rozdziale 7. porównuję teorię globalnej przestrzeni roboczej, model wielorakich szkiców, konserwatywną teorię kodowania predykcyjnego, radykalną teorię kodowania predykcyjnego i teorię sensomotoryczną pod względem tego, w jaki sposób odrzucają model teatru kartezjańskiego. Zwięźle opisuję elementy filozofii kartezjańskiej mające związek z pojęciem teatru kartezjańskiego omawianym przez Dennetta. Wyliczam cechy charakterystyczne dla kartezjańskiego sposobu myślenia o świadomości. Wskazuję, że analizowane teorie antykartezjańskie różnią się pod względem podejścia do modelu kartezjańskiego. Proponuję analizę tych teorii za pomocą skali porządkowej, na której możliwe jest oszacowanie różnych sposobów odchodzenia przez teorie od modelu teatru kartezjańskiego. Teorie te modyfikują wyjściową metaforę teatru kartezjańskiego i wprowadzają swoje własne zmodyfikowane metafory teatru. Pokazuję, jak teoria kodowania predykcyjnego może stanowić pomost między dwoma rodzajami modeli: modelem konserwatywnym przyjętym przez teorię globalnej przestrzeni roboczej i częściowo przez model wielorakich szkiców a modelem radykalnym wspieranym przez teorię sensomotoryczną. W rozdziale 8. przedstawiam, jak stanowisko powstałe w wyniku unifikacji teorii antykartezjańskich może wyjaśnić problemy, które były wcześniej dyskutowane z niezależnych perspektyw analizowanych teorii. Złożony opis świadomości, zawierający elementy teorii globalnej przestrzeni roboczej i teorii sensomotorycznej połączonych za pomocą radykalnej teorii kodowania predykcyjnego w obrębie scenariusza lokalizacji wewnętrznej, może dostarczyć pełniejszego wyjaśnienia problemów zazwyczaj stawianych w odniesieniu do świadomości: pojęcia świadomości; integracji świadomie przetwarzanych informacji i ich zrozumienia przez wszystkie nieświadome procesory; wrażeń i qualiów; absolutnej luki eksplanacyjnej i komparatywnej luki eksplanacyjnej; podziału na perspektywę pierwszoosobową i trzecioosobową; problemu łączenia (ang. binding problem); penetracji poznawczej (ang. cognitive penetrability); zmian poznawczych w chorobach psychotycznych i autyzmie; uwagi; eksperymentów dotyczących ślepoty na zmianę i ślepoty z nieuwagi; ślepowidzenia; zmian w percepcji spowodowanych soczewkami odwracającymi obraz i soczewkami dwukolorowymi. Połączenie teorii globalnej przestrzeni roboczej i teorii sensomotorycznej za pomocą radykalnej teorii kodowania predykcyjnego skutkuje pełniejszym opisem tych standardowych zagadnień. Przedstawiona hybrydowa architektura umysłu zawiera elementy kilku współczesnych stanowisk na temat świadomości. Chociaż każde z tych stanowisk ma swoje mocne strony i może być wykorzystywane oddzielnie do analizy wybranych problemów, na ogólniejszym poziomie teoretycznym może być korzystne badanie świadomości w bardziej kompleksowy sposób.

In the dissertation, I analyse anti-Cartesian theories of consciousness, i.e. theories that reject the model of the Cartesian theatre defined by Dennett (1991): Baars's global workspace theory, Dennett's multiple drafts model, O'Regan and Noë's sensorimotor theory and the predictive processing framework. These theories reject the assumption about the existence of some central point in the mind that each piece of information would have to go through in order to become conscious. I compare the global workspace theory, the multiple drafts model, conservative predictive coding, the radical predictive processing and the sensorimotor theory in terms of the ways in which they depart from the model of the Cartesian theatre. I also analyse the explanatory power of the anti-Cartesian theories, focusing on how they solve problems in consciousness studies without retreating to the traditional approach to qualia. The starting point for the dissertation was the article by Degenaar and Keijzer (2009), in which the authors indicate that two theories of consciousness – the global workspace theory and the sensorimotor theory – are compatible with each other and their synthesis can explain more than each theory on its own because these theories focus on the solution of different problems of consciousness. Degenaar and Keijzer briefly outlined three possible ways of combining these two theories: the internal localisation scenario, the external localisation scenario and the no localisation scenario. In the dissertation, I analyse basic assumptions of the anti-Cartesian theories and consider all three ways of combining the global workspace theory with the sensorimotor theory. I show that it is possible to combine the global workspace theory with the sensorimotor theory within the external localisation scenario by means of the radical predictive processing developed by Clark (2015a, 2015b, 2015c, 2016). I apply the new theory created as a hybrid mental architecture to solve basic problems of consciousness discussed in contemporary literature in philosophy and cognitive science: the concept of consciousness; integration of consciously processed information and its comprehensibility for all unconscious processors; sensations and qualia; the absolute explanatory gap and the comparative explanatory gap; differences between the first-person and third-person perspectives and the personal and subpersonal levels; the binding problem; attention and cognitive penetrability. I also apply the new theory to explain cognitive changes occurring in psychoses and autism, change blindness and inattentional blindness, blindsight and changes in perception caused by image-inverting lenses and two-coloured lenses. In the Introduction, I briefly describe the notion of the model of the Cartesian theatre and the distinction between weak and strong anti-Cartesianism. I discuss traditional arguments that support the existence of qualia and the hard problem of consciousness. I also present counter-arguments that criticise the traditional concept of qualia. I explain the purpose of the dissertation that consists in the analysis of contemporary anti-Cartesian theories of consciousness and presentation of a combination of two of them within one of the three scenarios delineated by Degenaar and Keijzer In chapter 1, I present Baars's theory of the architecture of the mind as the primary example of global workspace theories (Baars 1988; 1997a; 1997b; 2002; 2007, Baars et al. 2013). I show how this theory focuses on functions of consciousness. I present connections between the global workspace theory and contemporary research in neuroscience. I explain how the global workspace theory rejects the model of the Cartesian theatre and introduces a new modified theatre metaphor to analyse interactions between conscious and unconscious processes. I show that the theory can explain some frequently discussed issues related to consciousness studies, e.g. the stream of consciousness, Libet's experiments on free will, blindsight. I outline the limitations of the theory, which consist mainly in focusing on the absolute explanatory gap and neglecting the comparative explanatory gap. In chapter 2, I describe the model of the mind in Dennett's multiple drafts model. I present its relations with empirical evidence concerning the functioning of the mind. I compare the multiple drafts model with Baars's global workspace theory. These two theories are similar in treating consciousness functionally, as arising from the cooperation of distributed processors that work in parallel. The multiple drafts model differs from the global workspace theory in rejecting a clear boundary between conscious and unconscious processes. I indicate that the model is highly influenced by Dennett's philosophical views, in which a significant role is played by the notions of the intentional stance, heterophenomenology and interpretivism. I discuss some limitations of the multiple drafts model, which are related to its failure to explain some crucial functions of consciousness. These issues include: the coordinative and integrative role of consciousness, some important aspects of the self and the impact of embodiment on conscious states. In chapter 3, I present O'Regan and Noë's sensorimotor theory (O'Regan & Noë 2001a, 2001b, 2001c; Noë 2004; O'Regan 2011). I show how it departs from traditional representationalism and physicalism. I illustrate how the theory adopts basic assumptions of enactivism. I describe the strong anti-Cartesian character of the sensorimotor theory that is related with the rejection of both the model of the Cartesian theatre and a definite division between the brain and the rest of the body. I discuss the concept of sensorimotor contingencies and their role in explaining experience on the personal level. I explain how the theory manages to bypass the hard problem of consciousness and to skilfully reformulate some traditional problems like Levine's explanatory gap by redefining qualia. The theory explains differences between various sensory modalities and differences between experiences within the same sensory modality through the notion of sensorimotor contingencies. Since the theory closes the intermodal and intramodal comparative gap but does not deal with the absolute explanatory gap, it is beneficial to combine it with the global workspace theory. In chapter 4, I discuss some of the most important experiments and empirical data relevant for the sensorimotor theory. I indicate that the sensorimotor theory is compatible with the results from experiments on saccades, the blind spot, sensory substitution systems, change blindness and inattentional blindness, image inverting lenses, two-coloured lenses and evolutionary approach. The sensorimotor theory may be described as having a higher explanatory power than alternative theories, e.g. traditional representationalism. In chapter 5, I present predictive processing, paying a special attention to its version developed by Clark (2015a, 2015b, 2015c, 2016), which I later use to carry out the main task of my dissertation that consists in combining the global workspace theory with the sensorimotor theory. I show how the radical predictive processing explains action and perception – including interoception. This specific version of predictive coding does justice to a close relation between perception and action emphasised by enactivism that inspired the sensorimotor theory. I indicate how the radical predictive processing developed by Clark differs from more conservative versions of predictive coding. Furthermore, I present Hobson and Friston's research on dreams and development of consciousness, which is relevant for the analysis of consciousness through a metaphor of the virtual reality in predictive coding. I indicate that predictive coding can be considered an anti-Cartesian theory since it rejects the model of the Cartesian theatre. The radical predictive processing may also be an antiCartesian theory in a strong sense since it may also reject a clear division between the brain and the rest of the body. I explain how predictive coding can be analysed through a modified metaphor of a theatre, which is related to the model of virtual reality produced out of hypotheses about the world. In chapter 6, I describe three scenarios distinguished by Degenaar and Keijzer (2009) as possible ways of combining the global workspace theory and the sensorimotor theory: the internal localisation scenario, the external localisation scenario and the no localisation scenario. I present the synthesis of the global workspace theory and the sensorimotor theory by means of the radical predictive processing within the second type of synthesis among the three distinguished by Degenaar and Keijzer (2009). The combination within the external localisation scenario has a higher explanatory power than each of the theories on its own. I claim that the two other scenarios are less attractive than the selected scenario of external localisation, but I do not exclude the possibility of combining the theories within the alternative scenarios by other researchers. Moreover, I briefly discuss some methodological issues related to the integration and unification of theories: the integration challenge in the unification of theories described by Bermúdez (2010/2011), older approaches to integration (intertheoretic reduction or analysis in terms of Marr's tri-level approach), the notion of a mental architecture and specifically a hybrid mental architecture (Bermúdez 2010/2011), and interlevel integration (Craver & Darden 2013). I also compare the global workspace theory, the sensorimotor theory and predictive coding in terms of explanatory internalism and externalism. I discuss early attempts at combing the global workspace theory with the embodied mind approach (Shanahan 2005) and conservative predictive coding with the global neuronal workspace theory (Hohwy 2013, 2015). In chapter 7, I compare the global workspace theory, the multiple drafts model, conservative predictive coding, the radical predictive processing and the sensorimotor theory with respect to the way in which they reject the model of the Cartesian theatre. I briefly describe elements from Descartes' philosophy that are relevant for the concept of the model of the Cartesian theatre discussed by Dennett. I enumerate elements characteristic for the Cartesian mode of thinking about consciousness. I demonstrate that the analysed antiCartesian theories differ in their approach to the Cartesian model. I propose to analyse the theories by means of an ordinal scale on which it is possible to assess their different modes of departure from the model of the Cartesian theatre. These theories modify the original Cartesian theatre metaphor and introduce their own modified theatre metaphors. I show how the predictive coding framework can constitute the link between two kinds of models: the conservative model adopted by the global workspace theory and partially by the multiple drafts model and the radical model supported by the sensorimotor theory. In chapter 8, I explain how the unified account can approach problems that were previously discussed from independent perspectives of analysed theories. The complex account of consciousness, which comprises elements of the global workspace theory and the sensorimotor theory unified by the radical predictive processing within the external localisation scenario, is capable of providing a fuller explanation of problems usually posed with reference to consciousness: the concept of consciousness; integration of consciously processed information and its comprehensibility for all unconscious processors; sensations and qualia; the absolute explanatory gap and the comparative explanatory gap; the distinction between the first-person perspective and the third-person perspective; the problem of sensory binding; cognitive penetrability; changes in psychoses and autism; attention; experiments on change blindness and inattentional blindness; blindsight; changes in perception caused by image inverting lenses and two-coloured lenses. The combination of the global workspace theory and the sensorimotor theory by means of the radical predictive processing results in a comprehensive description of these exemplary issues. The presented hybrid mental architecture comprises elements of several contemporary approaches to consciousness. Although each approach has its strengths and can be used independently to focus on particular problems, on a more general conceptual level it may be beneficial to study consciousness in a more comprehensive manner.